به گزارش اقتصاد انرژی، یکی از جنبههایی که در ارتباط با جنگ سوریه مطرح میشود، رقابتها و پروژههای مرتبط با انتقال گاز و انرژی است که بهطور غیرمستقیم تأثیرات عمدهای بر روند این جنگها داشتهاند. در این میان، پروژههای مختلف خط لوله گاز از جمله خط لوله ترانسعرب و طرحهای ایران برای انتقال گاز خود به اروپا، بهویژه از طریق سوریه، از اهمیت ویژهای برخوردار هستند.
خط لوله ترانسعرب و دور زدن روسیه
یکی از پروژههایی که در سالهای گذشته مورد توجه قرار گرفت، پروژه خط لوله ترانسعرب است که قرار بود گاز را از عربستان سعودی به اردن، سپس به اسرائیل و لبنان منتقل کند. هدف اصلی این پروژه، دسترسی کشورهای منطقه به منابع گاز طبیعی و کاهش وابستگی به منابع روسیه در حوزه انرژی بوده است. این پروژه در صورت تکمیل، میتوانست یکی از مهمترین مسیرهای انتقال انرژی به بازارهای جهانی باشد و در عین حال رقابتی جدی با مسکو در زمینه عرضه گاز به اروپا ایجاد کند.
اگر این خط لوله به شبکههای اصلی انتقال گاز در ترکیه متصل میشد، بهویژه به خط لوله بوتاش ترکیه که از منابع گاز روسیه به اروپا متصل است، عملاً خط لوله ترانسعرب میتوانست به عنوان یک رقیب عمده برای مسیرهای انتقال گاز از روسیه عمل کند. در واقع، این پروژه بهعنوان بخشی از استراتژیهای کشورهای منطقه برای تقویت موقعیت خود در بازار انرژی جهانی دیده میشد. بهویژه در شرایطی که روسیه تلاش میکرد منابع گاز خود را بهعنوان ابزار قدرت سیاسی و اقتصادی در اروپا و مناطق دیگر بهکار گیرد، پروژههایی مانند خط لوله ترانسعرب میتوانست تهدیدی جدی برای منافع روسیه در بازار گاز محسوب شود.
کریدور مقاومت و طرح گاز ایران
از سوی دیگر، ایران نیز در تلاش بود تا بهعنوان یکی از کشورهای تولیدکننده بزرگ گاز در جهان، راههای جدیدی برای صادرات این انرژی به کشورهای اروپایی پیدا کند. طرحهایی مانند کریدور مقاومت، که از طریق سوریه و عراق برای دسترسی به دریای مدیترانه و سپس اروپا طراحی شده بود، میتوانست فرصتی بینظیر برای ایران ایجاد کند. این طرحها بهویژه با در نظر گرفتن روابط استراتژیک ایران با کشورهای سوریه و عراق و همچنین متحدان منطقهای مانند حزبالله لبنان، بهعنوان یک کریدور مهم انرژی و انتقال گاز به اروپا مطرح میشد.
با وجود تحریمهای شدید بینالمللی علیه ایران، این پروژهها بهعنوان یکی از راههای دور زدن تحریمها و تقویت موقعیت ایران در بازار انرژی جهانی مطرح شدند. انتقال گاز از ایران به سوریه و سپس به اروپا میتوانست ضمن تقویت روابط ایران با کشورهای منطقه، بهطور خاص موقعیت سیاسی و اقتصادی این کشور را در برابر رقبای منطقهای و جهانی خود تقویت کند. بهویژه در زمانی که روسیه در تلاش بود تا گاز خود را بهعنوان اهرم قدرت در مذاکرات سیاسی استفاده کند، گاز ایران میتوانست بهعنوان یک رقیب دیگر در دسترس قرار گیرد.
جنگ سوریه و رقابتهای گازی
حال سؤال این است که آیا جنگ سوریه تنها یک جنگ داخلی در سوریه بوده است، یا اینکه این جنگ ریشههای عمیقتری در رقابتهای اقتصادی، بهویژه در عرصه انرژی دارد؟ شواهد مختلفی وجود دارد که نشان میدهد جنگ سوریه، از یکسری رقابتهای گازی و انرژی بین قدرتهای منطقهای و جهانی تأثیر پذیرفته است.
با توجه به موقعیت جغرافیایی سوریه، این کشور همواره بهعنوان یک مسیر حیاتی برای انتقال گاز از شرق به غرب و بالعکس شناخته میشود. از یکسو، طرحهایی مانند خط لوله ترانسعرب بهطور مستقیم با سوریه در ارتباط بودند، و از سوی دیگر، ایران نیز به دنبال استفاده از خاک سوریه برای انتقال گاز خود به دریای مدیترانه و اروپا بود. در این راستا، رقابتهای گازی در سوریه میتوانست بهعنوان یک انگیزه اصلی برای جنگهای نیابتی و دخالتهای خارجی در این کشور مطرح شود.
کشورهایی مانند عربستان سعودی، ترکیه و حتی ایالات متحده آمریکا، که درگیر مناقشات سیاسی و نظامی در سوریه بودند، بهویژه در ارتباط با پروژههای گازی و انرژی، بهطور غیرمستقیم در تلاش بودند تا بر وضعیت انرژی در منطقه تسلط پیدا کنند. از سوی دیگر، ایران با هدف تقویت موقعیت خود در بازار انرژی جهانی و ایجاد یک کریدور گازی امن برای دسترسی به بازارهای اروپایی، به حمایت از دولت بشار اسد در سوریه پرداخته است.
نتیجهگیری
در نهایت، میتوان گفت که جنگ سوریه تنها یک درگیری داخلی نبوده است، بلکه در آن رقابتهای گازی و انرژی نیز نقش بسزایی داشتهاند. پروژههای گازی مانند خط لوله ترانسعرب و کریدور گازی ایران از جمله عواملی هستند که در شکلگیری و تشدید این جنگها تأثیرگذار بودهاند. این پروژهها بهویژه در شرایطی که روسیه و دیگر قدرتهای جهانی در تلاش بودند تا بازار انرژی منطقه را تحت کنترل خود درآورند، بهعنوان یک عامل استراتژیک و رقابتی در این جنگها ایفای نقش کردهاند. در نهایت، این رقابتهای گازی میتواند بهعنوان یکی از ریشههای اصلی جنگ سوریه و بحرانهای گستردهتر خاورمیانه مطرح شود.
