حسن مرادی – کارشناس حوزه انرژی
یکی از مسائلی که در زمستان امسال موجب اهمیت و حائز رسیدگی و توجه فوری هست مساله کمبود بالانس گاز می‌باشد. تجربه ثابت کرده که در سال‌های گذشته در اوج مصرف با کمبودهایی مواجه بودیم که میتوان این کمبود را بین 10 تا 20 میلیون مترمکعب پیش بینی کرد که در حقیقت ما عدم موازنه و کسری تولید گاز داریم.
علت عمده آن هم این است که دولت به یک باره تصمیم می‌گیرد 4 میلیون مسکن بسازد، اگر قرار است در نهایت 4 نفر ساکن هر آپارتمانی بشود 16 میلیون نفر به جمعیت سکنه کشور اضافه می‌شود که در حقیقت 16 میلیون مسکن اضافه می‌شود و این 16 میلیون سرانه مسکن معادل کلان شهری مثل تهران است.
بنابراین اولین فکری که باید بشود این است که به قول غربی ها یوتیلیتی یا همان آب و برق و گاز آن را چطور فراهم کنند و این زیرساخت‌ها چگونه ایجاد می‌شود.
از طرف دیگر شرکت ملی گاز ایران به درخواست نمایندگان مجلس در اقصی نقاط کشور سعی کرده شبکه را گسترش بدهد و ما در سال‌های اخیر استان سیستان و بلوچستان را داشتیم که در گذشته به هیچ وجه از این نعمت طبیعی برخوردار نبوده و از شبکه سراسری و خط لوله صلح که به پاکستان کشیده شده بود استفاده کرده و بخشی از آن را به مصارف داخلی خود تخصیص دادند.
این گسترش شبکه خود به خود موجب کمبود می‌شود، از طرفی کمبود سرمایه‌گذاری هم داریم؛ به گفته متخصصان ما نیاز به سرمایه‌گذاری حدود 50 میلیارد دلاری داریم تا فازهای پارس جنوبی را کامل کنیم و طرح‌های مرتبط با پارس جنوبی و پالایشگاه های گازی را فعال کنیم. در محاسبه با قیمت روز 50 میلیارد دلار حدوداً هزینه احداث 10 پالایشگاه است، ما چنین هزینه ای نیاز داریم تا بتوانیم طرح‌های خفته را بیدار و اجرا بکنیم و بتوانیم کمبودها و نواقصی که در کشور وجود دارد را جبران بکنیم؛
بنابراین شایسته است که دولت نیم نگاهی هم به سرمایه‌گذاران خارجی داشته باشد.
اگر به سرمایه‌گذاران غربی بی محلی می کنیم و آنها را به بازی نمی‌گیریم باید از سرمایه گذاران شرقی یا هر منبع دیگری استفاده کنیم و این سرمایه‌گذاری لاجرم باید در سیستم گازرسانی ما اعمال شود و اگر اعمال نشود کمبود منابع داریم که کمبود منابع باعث کاهش تولید و کاهش تولید باعث فشار بر مردم و بر شبکه می‌شود.
مسئله دیگر این است که اصولاً برخلاف بسیاری از کشورهای دنیا، چه کشورهای پیشرفته و چه کشورهای درحال توسعه مصرف سرانه گاز ما بسیار بسیار بالاست، چه عاملی سبب شده مصرف سرانه بالا باشد؟ یکی از موارد قابل توجه این است که ماوحدود 25 میلیون بخاری غیراستاندارد داریم، چرا این اتفاق افتاده؟ بخاری‌های غیراستاندارد تولید شده مردم هم تهیه کرده‌اند، و سعی شده ظاهر آنها را مبله بسازند تا ظاهر زیبایی داشته باشد؛ برخلاف بخاری‌های نفتی سابق که استوانه ای و گرد بود. اینها به صورت شومینه هم ساخته می‌شود، اصلا مصرف شومینه یک مصرف غیر متعارف است و حجم بالای گاز را هدر می‌دهد. مضاف بر شومینه هایی که در کشور رسم و نصب می‌شود و انگار هر ساختمان جدیدی باید در اتاق‌ها و سالنش حتماً شومینه نصب شود که این شومینه یک مصرف غیراصولی گاز نیز محسوب می‌شود.
از طرف دیگر 25 میلیون بخاری غیر استاندارد که در دولت یازدهم و دوازدهم اعلام شد که دولت باید این تعداد بخاری را تجهیز کند و به بخاری های افیشن و استاندارد تبدیل کند که موجب اتلاف انرژی در حجم وسیع نشود.
این بخاری ها دارای دودکش هستند و در عین حال که پکیج ها مصرف کمتری دارند اگر ما بتوانیم از پکیج دیواری استفاده کنیم مصرف به شدت کاهش می یابد. اما این بخاری ها اصلاح نشد و دولت نتوانست تدبیری بیاندیشد که اصلاح شود. مردم باید سعی کنند این بخاری ها را از چرخه بهره برداری خود حذف کنند و حتی الامکان تا فرصت هست و سرمای گزنده وارد نشده پکیج نصب کنند.
باید با تمهیداتی به ساختمان‌های جدید به هیج وجه اجازه ندهند که از بخاری‌های لوله ای استفاده کنند، اگر هم ناچار به استفاده از این بخاری ها شدند من به عنوان کارشناس توصیه می‌کنم حداقل 10 عدد آجر سفالی متخلخل یا معمولی تهیه کنند و این آجرها را در هنگام کار روی بخاری بچینند.
یه کار دیگر که معمولا می‌شود انجام داد این است که کتری های بزرگ تهیه کرده و هر خانواده آن کتری های بزرگ را دائم روی بخاری نگه دارند تا گرمای کتری هم در محیط متصاعد شود. بنابراین توصیه من این است که با استفاده از تعدادی آجر نسوز، یا آجر سفالی -اگر آجر نسوز باشد قطعا بهتر است- میتوان حدود 20 درصد به راندمان این بخاری ها اضافه کرد که این می‌تواند مشکل امسال ما را رفع کند تا ان شالله دولت به فکر سرمایه گذاری در این حوزه باشد و بتواند با سرمایه‌گذاری در بخش تولید بیشتر گاز و در گام بعدی اصلاح بخاری‌های موجود تلاش کند.
سوآپ گاز و خرید گاز از ترکمنستان و کشورهایی که امکانات فنی دارند هم برای ما حیاتی است و شنیده‌ام دولت بنا دارد یک بخشی از کمبودها را از ترکمنستان تهیه کند که باید قراردادهای محکمی بسته شود تا آنها در پیک مصرف برای ما خط و نشان نکشند یا زیر قرارداد نزنند و قیمت را تغییر ندهند.
باید در مورد این مسائل مذاکره و تمام بندها و شقوق آن گفته شود تا روشن شود که ما چگونه اقدام به خرید گاز کنیم، بالطبع در بعضی از نقاط مرزی ما باز ناچار هستیم که بخشی از گاز همسایه‌ها را هم تامین کنیم. این از قبل بوده و باید به فکر آنها هم باشیم تا تعهداتی که دولت نسبت به تامین گاز برخی از همسایگان دارد از بین نرود. این برای کشور درآمد ارزی جذب می‌کند.
یکی دیگر از شیوه‌هایی که خوشبختانه امسال دولت به فکر آن بود و باید این اقدام را تحسین کرد و به او امتیاز داد این است که سوخت مازوت یا سوخت گازوئیل، نفت گاز را در نیروگاه ها ذخیره‌سازی کردند چرا که نباید منابع ذخیره سازی نیروگاه های ما خالی باشد یا در فصل سرما به فکر پر کردن این منابع باشیم. از هم اکنون دولت باید اهتمام کرده و اگر در ادارات دولتی هم هنوز منبع گازوئیل وجود دارد پیش دستی کرده و خواهش کنند آن منابع گازوئیل هم به عنوان منابع احتیاطی پر شود.
به خصوص در کارخانه‌های کوچک و بزرگ هرچه منبع ذخیره دارند به عنوان منابع احتیاطی پر شود تا در فصل سرما فشار وارد نشود و بتوانند از گازوئیل به جای گاز استفاده کنند تا مشکلات را به حداقل برسانند. همچنین تدبیر و درایت هموطنان عزیز در اینکه واقعا بدانند که دولت نیاز به کمک و مساعدت و همراهی آنها دارد و باید شرایطی به وجود بیاید که بیش از همه مردم در بحث صرفه جویی با دولت همکاری کنند و به صورت خودکار و خودجوش از مصرف بالای گاز جلوگیری کنند.
یکی از مواردی که متاسفانه از آن غفلت شده بحث اجرای فصل 19 مقررات ملی ساختمان است که در این فصل صراحتاً به دوجداره کردن شیشه ها و استفاده از شیشه های دوجداره تاکید شده و دولت نباید اجازه بدهد هیچ ساختمانی که در آینده می‌خواهد از گاز استفاده کند و مجوز استفاده از گاز را بگیرد شیشه های دوجداره نصب نکند. یک شرط لوله‌کشی گاز این است که حتما از شیشه 2 جداره استفاده شود.
اگر موتورخانه ها هم قبول کنند که عایق بندی شوند، اجرای طرح عایق بندی در این مدت باقی مانده تا زمستان می‌تواند با عایق بندی یک بخشی را صرفه جویی کنند و حتی دولت می‌تواند برای دوجداره کردن پنجره‌ها وام های خوبی بدهد که بانک‌ها متاسفانه در این بخش ضعیف هستند و باید آنها هم به کمک دولت بیایند و وام‌های خوبی را برای دوجداره کردن ساختمان‌های موجود پرداخت کنند تا بخشی از مشکل حل شود.
ما امیدواریم با این تدابیر امسال با کمبود گاز مواجه نشویم و این احتمال هم وجود دارد که هوا مساعدت کند و ما سرمای سخت نداشته باشیم. اما در مقام احتیاط باید به فکر این باشیم که ولو 5 روز یا حتی 10 روز سرمای شدید هوا ما را با مشکل مواجه نکند و به جامعه فشار نیاورد. اینها همه تدابیری است که دولت باید انجام دهد تا فصل سرما را به سلامت پشت سر بگذاریم.
