چین، کشوری که با سرعتی خیره‌‌‌کننده در زمینه‌‌‌های مختلف، به‌خصوص در زمینه تکنولوژی در حال پیشرفت است، یکی از الگوهای از بین بردن موانع کسب‌وکارهای خلاقانه و نوآورانه است. سازوکارهای موجود در چین، به‌گونه‌‌‌ای است که همزمان با پیشرفت پلتفرم‌‌‌ها، امکان نظارت بر آنها و تنظیم‌‌‌گری به طور توامان فراهم میشود و با حمایت از پروژه‌‌‌هایی در زمینه فناوری‌‌‌های نوظهور اقتصاد نوین امکان شکوفایی پیدا می‌کند. به همین منظور، بررسی الگوی چین در خصوص پدیده‌‌‌های جدید، از جمله فناوری متاورس، می‌‌‌تواند سودمند باشد.
در 28 اکتبر سال گذشته میلادی، فیس‌بوک اعلام کرد که به دلیل اهمیت پروژه متاورس برای این شرکت، نام تجاری خود را به متا تغییر داده است. در همان زمان، این شرکت به صورت ویدئویی ایده‌‌‌های خود در زمینه متاورس و محصولاتی را که قرار است در آینده به بازار عرضه کند، ارائه داد. پس از این اتفاقات بود که سایر شرکت‌های فناوری هم با جدیت بیشتری بر توسعه محصولات مرتبط با متاورس سرمایه‌گذاری کردند و حتی مانند فیس‌بوک، قبل از کامل‌شدن این محصولات، به تبلیغ آنها پرداختند. در این بین، شرکت‌های بزرگ چینی هم سرمایه‌گذاری‌‌‌های خود را روی توسعه متاورس به روش خود شروع کرده و حتی در برخی موارد، به نمونه اولیه محصول نیز رسیده‌‌‌اند. به‌عنوان مثال، شرکت «بایدو» که صاحب موتور جست‌وجوی چینی و تقریبا شرکتی مشابه گوگل در چین است، از پلتفرم متاورس خود به نام «ژی‌‌‌رنگ» رونمایی کرده است؛ پلتفرمی که قرار است یک کشور متاورسی باشد و اکنون اولین شهر آن به صورت آزمایشی به بهره‌‌‌برداری رسیده است. سایر شرکت‌های بزرگ چینی هم مانند «بایدو»، مشغول توسعه محصولات متاورسی خود هستند. اما سوال اینجاست که با وجود نظارت شدید بر پلتفرم‌‌‌های چینی، چطور این شرکت‌ها مایل به توسعه این تکنولوژی‌‌‌ها هستند و بابت تنظیم‌‌‌گری‌‌‌های آینده از دولت چین و از دست رفتن سرمایه‌‌‌شان واهمه‌‌‌ای ندارند؟ پس از انتشار ویدئوی فیس‌بوک در خصوص متاورس، نمودار جهش قابل‌توجهی داشته، سپس به‌مرور، کاهش یافته است. اینترنت محدود چین و نظارت جدی دولت بر آن، موضوعی است که بسیار به آن پرداخته شده است؛ نکته مهم این است که این نظارت‌‌‌ها و کنترل‌‌‌های دولتی بر اینترنت و پلتفرم‌‌‌های اینترنتی، مانع توسعه پلتفرم‌‌‌های بومی نشده‌‌‌اند. در واقع، چینی‌‌‌ها تقریبا تمامی سرویس‌‌‌هایی را که در سایر کشورهای جهان بر بستر اینترنت وجود دارد، دارند که گاهی از نمونه غربی آن نیز پرطرفدارتر است. به عنوان مثال، طبق برخی آمارها شبکه میکروبلاگینگ چینی که به نوعی مشابه توییتر است، تعداد کاربر بیشتری از خود توییتر دارد. کاربران چینی، به بهانه تنظیم‌‌‌گری و نظارت، محدود نشده‌‌‌اند. مقامات و سیاستگذاران چینی متوجه این مساله شدهاند که نمی‌‌‌توان با تکنولوژی مبارزه کرد؛ بلکه باید آن را به چشم ابزاری دید که به وسیله آن، فرهنگ خود را حفظ و حتی صادر کرد، از این راه به درآمدزایی رسید و اقتصاد دیجیتال کشور را تقویت کرد.
در مورد متاورس، پس از تغییر نام فیس‌بوک به متا و بر سر زبان افتادن جهان‌‌‌های مجازی، ثبت ایده و شرکت‌هایی حول موضوع متاورس در چین شدت گرفت. به گفته نشریه «پروتکل» تاکنون بیش از 500شرکت ثبت شدهاند که متاورس در بین آنهاست. بسیاری از شرکت‌های دیگر هم روی مفهوم آن کار می‌کنند؛ بدون اینکه از اسم آن استفاده کنند. شرکت‌های بزرگ اینترنتی و مخابراتی چین هم اعلام کرده‌‌‌اند که تمایل دارند متاورس خود را بسازند یا حداقل در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند. علاوه بر بخش خصوصی، مقامات محلی چین (که وظیفه اصلی امور اجرایی بر عهده آنهاست)، به موضوع متاورس علاقه نشان داده و شروع به تدوین سیاست‌‌‌های حمایتی خود از این فناوری کرده‌‌‌اند. در چین، مقامات محلی برای کسب فرصت‌‌‌های اقتصادی و به دست آوردن سهم بیشتری از کیک اقتصاد، با یکدیگر رقابت می‌کنند. شهرهایی که سهم کمتری از GDP دارند، برای به دست آوردن رتبه بهتر در بین شهرها از فناوری‌‌‌های جدید برای تقویت اقتصاد خود استقبال می‌کنند. در واقع، با کاهش رشد بازارهای سنتی چین، مقامات دولتی امیدوارند با سرمایه‌گذاری در بخشهای فناوری‌‌‌های نوین، جهشی در اقتصاد خود داشته باشند. به عنوان مثال، مقامات دولتی شانگهای در چهاردهمین برنامه توسعه الکترونیکی پنج‌ساله خود، از متاورس به‌عنوان یکی از اولویت‌‌‌های جدید خود نام بردند. همچنین مقامات پایتخت چین از اختصاص یک ابررایانه به توسعه متاورس و بررسی ایجاد خوشه جدید صنعتی برای متاورس خبر دادند. سایر شهرهای چین هم برنامه‌‌‌های متفاوتی را برای حمایت از توسعه متاورس شروع کرده‌‌‌اند که از جمله آنها می‌‌‌توان به ایجاد پارک‌‌‌های نوآوری مخصوص متاورس، برگزاری همایش و ایجاد کنسرسیوم برای تحقیق و توسعه متاورس اشاره کرد. یکی از تحلیلگران چینی مدعی است، دلیل اصلی حمایت‌‌‌های مقامات دولتی از متاورس، این است که آنها متاورس را ظرفیت بالقوه‌‌‌ای از اقتصاد دیجیتال می‌‌‌دانند و در تلاش هستند تا با سرمایه‌گذاری روی آن، در آینده سهم اقتصاد دیجیتال خود را به‌وسیله متاورس افزایش دهند.
به گفته یکی از نمایندگان شرکت‌های خصوصی دیجیتال در چین، چیزی که این شرکت‌ها را نگران می‌کند، این است که در نیمه راه توسعه یک فناوری، سیاستمداران قوانینی را وضع کنند که از توسعه آن فناوری جلوگیری کند. اما با مطرح‌شدن زودهنگام فناوری در دولت و تنظیم‌‌‌گری زودهنگام، شرکت‌ها می‌‌‌توانند با نگرانی کمتر و با همراهی دولت، محصولات خود را توسعه دهند. از طرفی شرکت‌های چینی هم‌‌‌اکنون می‌‌‌دانند که محصولات متاورسی خود را باید با چه رویکردی توسعه دهند تا به‌واسطه تنظیم‌‌‌گری دولت، لطمه نبینند. در واقع، آنها به صورت کلی می‌‌‌دانند که متاورس در چین شامل رمزارزها، غیرمتمرکزسازی و دارایی‌‌‌های مالی نخواهد بود. دولت نیز بررسی تنظیم مقررات در این حوزه را آغاز کرده و همزمان با توسعه به اطلاع شرکت‌ها خواهد رساند.
بررسی مواضع مقامات چینی در مورد متاورس، به‌خوبی گویای این حقیقت است که چین با رفتار خود قصد دارد نشان دهد که از فناروی‌های جدید استقبال می‌کند. تلاش مقامات محلی هر شهر چین برای رقابت در به دست آوردن سهم بیشتری از اقتصاد دیجیتال و بازار متاورس، نمونه‌‌‌ای از ایجاد بستر مناسب برای رشد فناوری همزمان با وجود نظارت است.
رضا ملکی /کارشناس فضای مجازی
