ساخت نیروگاه تجدیدپذیر مشترک بر روی دو سد «خداآفرین» و «قیز قلعه‌سی» به ظرفیت 280 مگاوات از جمله دستاوردهای راهبردی توسعه روابط ایران و جمهوری آذربایجان است.
اقتصاد انرژی- شب گذشته علی اکبر محرابیان در پایان سفر به آذربایجان در مصاحبه خود به موضوع احداث نیروگاه تولید برق مشترک توسط ایران و آذربایجان اشاره کرد و ضمن بیان دستاوردهای سفر آذربایجان گفت: در سفری که داشتیم توافقی بسیار خوبی حاصل شد و سند مهمی بین دو کشور به امضا رسید که بر اساس این سند عملیات اجرایی باقیمانده دو سد خدا آفرین و قیزقلعه‌سی با تامین مالی مناسبی که پیش‌بینی شده سرعت خیلی خوبی خواهد گرفت.
عضو کابینه دولت مردمی با اشاره به جزئیات ظرفیت تولید برق از دو سد خداآفرین و قیزقلعه‌سی گفت: در مجموع این دو سد ۱.۷ میلیارد مترمکعب آب را می‌تواند ذخیره و تنظیم کند و همچنین ۲۸۰ مگاوات نیروگاه برق‌آبی روی این دو سد احداث خواهد شد.
صحبت‌های علی اکبر محرابیان حاکی از آن است که، توسعه واحدهای نیروگاهی در دستور کار دو کشور همسایه قرار گرفته و همین مسئله می‌تواند به تولید انرژی پاک با توجه به ظرفیت دو سد منتهی شود.
اگر نگاهی به تاریخچه ساخت دو سد «قیزقلعه‌سی» و «خداآفرین» داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که تغییر روی کرد دولت سیزدهم در مواجه با روابط دیپلماتیک کشورهای همسایه تا چه اندازه در توسعه اقتصادی موثر بوده است.
بر این مبنا اگر بخواهیم، با اولویت تاریخ احداث دو سد یاد شده به بررسی آن‌ها به پردازیم در گام اول باید به سراغ سد خداآفرین برویم.
*ساخت نیروگاه برقابی خداآفرین 14 سال پس از آبگیری
سد خداآفرین بر روی رودخانه ارس در مرز ایران و جمهوری آذربایجان در فاصله ۱۹۶ کیلومتری پایین‌دست سد ارس و سد مارازاد و در محدوده شهرستان خداآفرین استان آذربایجان شرقی در ۲۴۰ کیلومتری شمال‌شرقی شهر تبریز میان پل خداآفرین و روستای ساریجالو قرار دارد.
مطالعه سد خداآفرین در سال ۱۳۵۲ توسط دولت وقت آغاز شد. اما با توجه به وقوع انقلاب در ایران و جنگ ایران و عراق، این پروژه در مراحل ابتدایی متوقف شد. پس از آن در سال ۱۳۷۹ عملیات ساخت این سد دوباره آغاز و در پانزدهم آذر سال ۱۳۸۷ آبگیری سد آغاز شد.
نکته قابل توجه در احداث ساختمان این سد آن است که با وجود ظرفیت نصب نیروگاه برقابی پس از 14 سال از آبگیری سد همچنان نصب نیروگاه برقابی متوقف شده بود اما با روی کار آمدن دولت مردمی و در دستور کار قراردادن دیپلماسی منطقه‌ای ساخت واحدهای نیروگاه برقابی در این سد در دستور کار قرار گرفته و به جریان افتاده است.
*توسعه انرژی تجدیدپذیر در سد قیزقلعه‌سی
علاوه بر سد خداآفرین، سد ثیزقلعه‌سی نیز در مرز ایران و آذربایجان بر روی رودخانه ارس واقع شده است. این سد در پایین دست سد خداآفرین قرار گرفته و از نوع خاکی با هسته رسی به حساب آمده و ظرفیت ذخیره‌سازی 62 میلیون متر مکعب آب را دارد.
بر این مبنا ساخت سد قیز قلعه‌سی در سال 1385 آغاز و سرانجام در خردادماه سال 1400 طی مراسمی افتتاح شد اما مطابق سد خداآفرین ظرفیت نصب نیروگاه برقابی این سد نیز مورد استفاده قرار نگرفت تا با شروع به کار دولت مردمی، توسعه استحصال انرژی تجدیدپذیر در دستور کار قرار گرفته و در سفر وزیر نیرو توافق ساخت نیروگاه برقابی این سد نیز به جریان بیفتد.
* ازسرگیری روند ساخت یک نیروگاه بین دو کشور پس از 14 سال نشانگر تغییر راهبردی روابط
یکی از مهمترین دستاوردهای توسعه دیپلماسی منطقه‌ای در دولت سیزدهم مرتبط با گشایش‌های حوزه انرژی است، جایی که روابط اقتصادی مبتنی بر تبادلات حامل‌های انرژی به صورت سهل‌الوصول‌تری در دستور کار قرار گرفته است.
در همین رابطه، سیما غفاری، کارشناس حوزه انرژی با اشاره به اهمیت دیپلماسی منطقه‌ای در بازارسازی انرژی کشور می‌گوید: مسئله منابع متنوع انرژی جزء مزیت‌های کشور ماست که در ادبیات دیپلماتیک می‌تواند به منابع قدرت جمهوری اسلامی تبدیل شده و در کنار موقعیت خاص ژئوپلتیکی کشور زمینه تبدیل شدن ایران به قطب انرژی منطقه را فراهم کند.
این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به تمرکز دولت سیزدهم بر توسعه روابط اقتصادی منطقه‌ای گفت: توسعه روابط دیپلماتیک با کشورهای همسایه می‌تواند زمینه تبدیل از منطق خصومت به منطق رقابت را مهیا کند و در این شرایط تمرکز بر مزیت‌های اقتصادی برای ایران زمینه قدرت‌بخشی را فراهم خواهد کرد.
وی ادامه داد: زمانی که ساخت یک نیروگاه برقابی مبتنی بر انرژی تجدیدپذیر در یک سد پس از 14 سال شروع می‌شود، یعنی اتفاقات راهبردی در روابط دیپلماسی اتفاق افتاده است.
با توجه به روند در پیش گرفته شده دولت مردمی به نظر می‌رسد گشایش‌های اقتصادی با محوریت تعامل با کشورهای منطقه تازه در ابتدای راه بوده و همچنان باید منتظر خبرهای خوب در این حوزه از سوی دولت مردان باشیم.
