یکی از طرح‌های وزارت نفت، برای صرفه‌جویی و کاهش مصرف گاز، فروش مازاد گاز در بورس انرژی توسط مشترکانی است که گاز کمتری مصرف کنند؛ البته اجرای این طرح طبق اعلام مسوولان به اجازه دولت منوط شده است.
به‌گزارش اقتصاد انرژی، هرچند ایران ذخایر گازی مطلوبی دارد و با توسعه فراگیر فازهای پارس جنوبی نیز تمام مخازن به کشور تزریق می‌شود، اما میزان مصرف در کشور عدد بالایی است، به طوری که در حال حاضر میزان مصرف حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب در روز بوده و آنطور که محمدرضا جولایی – مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران اعلام کرده، مصرف گاز طبیعی کشور در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال ۱۳۹۹ معادل ۵ میلیارد مترمکعب افزایش یافته است؛ یعنی در سال گذشته ۲۳۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در کشور مصرف شد.
بر این اساس از مجموع این مقدار گاز مصرف‌شده، ۱۲۲ میلیارد مترمکعب سهم بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده، ۴۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب سهم صنایع عمده و ۷۱ میلیارد مترمکعب گاز تخصیص یافته به نیروگاه‌ها بوده است. مصرف گاز در سالی که گذشت به‌ویژه در بخش نیروگاهی و خانگی رکوردهای تازه‌ای ثبت کرد، اما این موضوع به گفته مسوولان مدیریت شد و هیچ قطعی گازی در کشور اتفاق نیفتاد. با این حال نیروگاه‌ها در سال ۱۳۹۹ به‌طور میانگین روزانه ۱۸۰ میلیون مترمکعب گاز دریافت کردند که این مقدار در سال ۱۴۰۰، به ۱۹۴ میلیون مترمکعب در روز رسید و نشان‌دهنده افزایش هشت درصدی دریافت گاز آنهاست.
در همین راستا دولت برای مدیریت مصرف طرح‌هایی را پیش‌بینی کرده است، یکی از این طرح‌ها نصب کنتورهای هوشمند و اجازه فروش گاز مازاد در بورس انرژی بوده است، طبق اعلام وزارت نفت، مجید چگنی – مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران – چندی پیش در همین راستا اعلام کرد: با اجرای پروژه کنتورهای هوشمند گاز، مدیریت مصرف ازسوی مردم اتفاق می‌افتد، اگر مشترکی گاز کمتری مصرف کند، می‌تواند گاز مازاد را در بورس بفروشد.
به گفته وی زیرساخت‌های بورس برای عرضه گاز فراهم است، در این پروژه هر مقدار که مشترکان بتوانند مصرف گاز را ذخیره کنند، می‌توانند در بورس انرژی به قیمت آزاد بفروشند. زمانی که این پروژه تکمیل شود یکی از اهداف این است که گاز در بورس انرژی فروخته شود. سال ۱۴۰۰ براساس قانون بودجه تکلیفی داشتیم که بخشی از گاز را در بورس انرژی عرضه کنیم، اما به‌دلیل اینکه زیرساخت‌ها آماده نبود و پایان سال این زیرساخت آماده شد، امکان عرضه گاز به‌وجود نیامد.
سیدجلال نورموسوی – سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز نیز به‌تازگی در این رابطه توضیح داد: اگر دولت و قوانین بالادستی اجازه دهند و نهادهای مربوطه مقدار مصرف حداقلی برای مشترکان گاز مشخص کنند، آنها می‌توانند از طریق صرفه‌جویی و بهینه‌سازی، مازاد مصرف گاز خود را در بورس انرژی عرضه کنند که این موضوع گام بعدی اجرای کامل پروژه هوشمندسازی کنتورهای گاز است.
برای هوشمندسازی نیز در سال‌های گذشته در بند (د) تبصره ۱۵ قانون بودجه، شرکت ملی گاز موظف شده بود نسبت به نصب کنتور هوشمند برای مشترکان پرمصرف اقدام کند. این موضوع در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نیز تأکید شده است. طبق بند (د) تبصره ۱۵ لایحه بودجه ۱۴۰۱، به‌منظور اصلاح الگوی مصرف گاز، شرکت ملی گاز ایران موظف است از طریق بخش غیردولتی (با اولویت شرکت‌های کارور «اپراتورمجازی») نسبت به هوشمندسازی مصرف، برقراری ارتباط و شناسایی و وصول مطالبات مشترکان با اولویت مشترکان عمده پرمصرف و نصب کنتورهای هوشمند اقدام و هزینه مربوطه را به‌صورت اقساطی از مشترکان دریافت کند.
تاکنون پایلوت‌های مختلفی برای آزمون عملکردی کنتورهای هوشمند در کشور اجرا شده که از جمله می‌توان به نصب۵۰۰۰ کنتور برای مشترکان جزء (خانگی و تجاری) در منطقه بازار تهران اشاره کرد، سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز در این باره اظهار امیدواری کرده که اجرای این طرح تا پایان امسال (۱۴۰۱) در سطح کشور آغاز شود، ضمن اینکه اعلام می‌کند هزینه نصب کنتور برای افراد زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی (ه) و بهزیستی رایگان است و برای افراد دیگری که از طریق نهادهای حمایتی دیگر معرفی شوند، امکان پرداخت به‌صورت اقساط وجود دارد.
به گفته وی، تاکنون کارهای بسیار خوبی در زمینه هوشمندسازی و پایش مصارف عمده مانند نیروگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، صنایع فولاد و… انجام شده که این موضوع مطابق با تأکید صریح قانون در بند «د» تبصره ۱۵ قانون بودجه سال ۱۴۰۰، مبنی بر اولویت‌دهی بر هوشمندسازی مصارف عمده بوده است.
نتایج اجرای این طرح چه خواهد بود؟
حمیدرضا عراقی – مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران با اشاره به تاثیرات اجرای این طرح بر کاهش مصرف گاز، به ایسنا گفت: هر طرحی که در ارتباط با بهینه‌سازی انجام شود، اقدام مثبتی خواهد بود و برای کشور منفعت خواهد داشت، طرح‌هایی در این راستا در حال آزمایش بوده و امیدواریم که نتایج آن مثبت باشد اما باید توجه داشت که با اجرای یک طرح بهینه سازی انجام نمی‌شود اما اینکه هر طرحی را بتوانند پیاده کنند که کمک به بهینه‌سازی شود مهم و قابل توجه است.
وی با اشاره به لزوم سرمایه‌گذاری دولت در طرح‌هایی که موجب بهینه‌سازی انرژی می‌شود، اظهار کرد: باید با همکاری مردم و دولت بهینه‌سازی انرژی صورت بگیرد و با یک طرح نمی‌توان به این مهم دست یافت، با این حال هر طرحی می‌تواند مثبت باشد.
مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران درباره اهمیت لزوم صرفه‌جویی و توجه به این بخش در صنعت گاز، تصریح کرد: تنها اقدامی که در حوزه صرفه‌جویی تا حدودی در حال انجام است، طرح بهینه‌سازی مصرف در موتورخانه‌ها بوده که شرکت گاز این طرح را عملیاتی کرده و نتایج خوبی نیز حاصل شده است اما بهینه‌سازی در کشور فرایندهای دیگری نیز دارد که می‌توان به بهینه‌سازی انرژی در نیروگاه‌ها، صنایع و بخش‌های خانگی اشاره کرد.
عراقی با بیان اینکه بهینه‌سازی باید در تمام بخش‌ها به صورت هماهنگ پیش برود، گفت: با کمک دولت و مردم می‌توان اقداماتی را در تمام این بخش‌ها انجام داد؛ مردم باید احساس کنند کاری که انجام می‌شود به نفع آنها نیز هست و اگر این اقدام صورت بگیرد که قطعا نیز در حال انجام است و طرح‌های متعددی را در دستور کار دارند، امیدواریم به مرور بهینه‌سازی را شاهد باشیم.
وی با بیان اینکه در کشور هیچ راه‌حلی جز توجه به بهینه سازی در کشور وجود ندارد، گفت: برای اجرای این طرح نیز باید منافع مردم در نظر گرفته شود و دولت نیز کمک کند تا طرح‌های این بخش به نتیجه برسد.
وی با اشاره به جایگاه ایران در مصرف انرژی نسبت به کشورهای دیگر، اظهار کرد: در حوزه تولید وضعیت مناسبی داریم اما در حوزه مصرف آمار و ارقام وحشتناک بوده، مصرف ایران در تمام حوزه‌ها خانگی، نیروگاه و صنایع غیر عادی است؛ مقصر این مساله نیز مردم نیستند، مسائل انرژی در ساختمان‌ها لحاظ نمی‌شود، ما در میزان مصرف انرژی قابل مقایسه با کشورهای دیگر نیستیم.
