لزوم تغییر نقشه راهِ آب کشور

به گزارش اقتصاد انرژی و به نقل از تسنیم، عیسی بزرگ‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران ضمن بیان اهمیت قضاوت منطقی و علمی در خصوص آب های غیر متعارف کشور گفت: ایران به دلیل خشکی بیش از حد به صورت منطقی باید به منابع آبهای قابل دسترس سواحل شمالی و جنوبی خود توجه کند.

وی با اشاره به اسناد بالادستی در این خصوص افزود: ما در اسفند ماه سال گذشته قانون ویژه ای در خصوص استفاده از آب دریا برای سیستان و بلوچستان را به تصویب رساندیم.

بزرگ زاده ضمن اشاره به نقشه راه آب کشور در دولت سیزدهم خاطر نشان کرد: از هشت و هشت دهم( 8/8 ) تولید آب باید به ده میلیارد مترمکعب تولید در این بخش برسیم. ما باید به سمت توسعه عمودی در بحث کشاورزی حرکت کنیم. بنابراین باید به حوزه نیاز آب در صنعت هم توجه خاص داشته باشیم.

عیسی بزرگ زاده با اشاره به بحث اشتغال افزود: ما در صنعت نیز باید همچون کشاورزی به مقوله آب توجه خاصی داشته باشیم. توجه به آب دریا حتی در مصارفی غیر از نمک زدایی نیز باید توجه شود. البتّه باید توجه داشت که 50 درصد صنایع ایجاد شده با آب دریا باید در کنار آب های دریا جانمایی شود تا هزینه انتقال تحمیل نشود.

وی ضمن اشاره به ابرپروژه های مربوط به استفاده آب دریا خاطر نشان کرد: باید نقشه راه آب کشور را به سمت ارتقای سهم 50 درصدی سهم آب دریا در حل نیاز آبی کشور حرکت دهیم.

علیرضا بازارگان، عضو هیئت علمی دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران نیز ضمن اشاره به ارائه خود تحت عنوان نمک زدایی آب دریا به تشریح شرایط آب شور اشاره کرد و گفت: آب دریا 45 هزار میلی گرم بر لیتر املاح دارد. این در حالی است که انسان می تواند تا هزار میلی گرم در لیتر املاح آب را تحمل کند.

وی با اشاره به تکنیک های ساده نمک زدایی از آب دریا خاطر نشان کرد: اساس سیستم های نمک زدایی بر همان اصل تبخیر آب شور استوار است. تفاوت مدل های جدید استفاده از گرمای حاصله و استفاده مجدد از این انرژی است. البته این مدل ها به سمت اسمز معکوس در حال تغییر می باشد.

بازارگان ضمن بیان مختصات فنی مدل ها و تکنولوژی های نمک زدایی صنعتی در دنیا افزود: کارخانه های شیرین سازی آب از حرارتی به سمت اسمز معکوس و یا همان شیرین سازی غشایی آب حرکت می کند.

امیر جعفری، مدیر پروژه شرکت نور ویژه و عضو انجمن شرکت‌های آب شیرین کن با بررسی وضعیت آب در جهان در سال های اخیر گفت: تنش های آبی در خاورمیانه به صورت جدی در حال وقوع است و شرایط خشکسالی شدید کشور و پیش بینی های بارش های کشور، کاهشی و دمای هوا در ایران افزایشی است، بنابراین این شرایط آبی کشور را با خطر جدی مواجه کرده است.

جعفری با بررسی وضعیت مصرف آب در کشور خاطر نشان کرد: ما صادر کننده آب در قالب محصولات کشاورزی هستیم که کشور را نیازمند آب کرده است. 93 شهر در حاشیه خلیج فارس و 104 شهر در فلات مرکزی ایران درگیر تنش آبی شدید هستند.  وی ضمن اشاره به امکان خرید آب فاضلاب جهت مصارف خاص خاطر نشان کرد: در حال حاضر 95 طرح شیرین سازی آب در کشور وجود دارد. در احداث یک آب شیرین کن، 35 درصد هزینه مربوط به ساخت سازه و 65 درصد هزینه مربوط به دستگاه آب شیرین کن است. وی ضمن اشاره به دغدغه های سرمایه گذاران در زمینه آب شیرین کن ها خواستار تخصیص به موقع منابع در این زمینه شد و گفت: برای ساخت یک کارخانه صد میلیون مترمکعبی آب شیرین کن در ایران، نیازمند 100 میلیون دلار سرمایه گذاری و اخذ 12 مجوز از نهاد های مختلف است.

جعفری ضمن بیان اهمیت کسب و کارهای صنعت آب شیرین کن ها خاطر نشان کرد: هم اکنون انجمن آب شیرین کن ها در کشور راه اندازی شده است و مهمترین دغدغه های اصلی، عدم تخصیص منابع و تعهدات دولت و پرداخت در قالب اسناد خزانه است که این اقدامات، هزینه های این بخش را پوشش نمی دهد. در بحث قراردادها نیز بعضا هزینه های دلاری اتفاق می¬افتد این در حالی است که درآمد ها ریالی است. با این حال، شیرین¬سازی آب دریا توانسته 7 میلیون نفر از جمعیت کشور را در مناطق جنوب کشور تحت پوشش قرار دهد.

علی همتی شعبانی، مدیرعامل سابق و عضو هیئت مدیره سابق تأمین و انتقال آب خلیج فارس ضمن اشاره به کارکردهای اصلی آب خاطر نشان کرد: نود و هفت و نیم 5/97درصد از منابع آب جهان آب شور است و دو و نیم 5/2 درصد آب شیرین در دنیا وجود دارد. در کشور و بویژه در تهران به طور متوسط سرانه مصرف آب برای هر فرد 220 لیتر در روز است. در بخش کشاورزی بیش از 90 درصد از منابع آبی تجدیدپذیر را مصرف می کنیم اما تراز آب همچنان در بخش کشاورزی منفی است.

وی خاطر نشان کرد: باید از 90 درصد مصرف آب در کشاورزی به سمت 70 درصد حرکت کنیم و در عین حال در بخش صنعت به واسطه نقش مهم آن در اقتصاد کشور سهم بیشتری را قائل شویم.

این محقق حوزه آب ادامه داد: منابع آب مورد استفاده در آب شیرین کن ها فقط آب دریاها نیست بلکه آب رودخانه های شور و همچنین آب فاضلاب ها نیز می تواند در این بخش مورد استفاده قرار گیرد. وی ضمن اشاره به طرح های “آر.او” در منطقه و ضمن اشاره به وجود بیش از 5 هزار کیلومتر ساحل در کشور، می توانستیم از منبع آب دریا به بهترین شکل استفاده کنیم. متاسفانه به دلیل بخشی نگری از منابع آب دریا درست استفاده نکردیم. ما حتی از کشوری مثل بحرین، کمتر از امکان آب شیرین کن ها استفاده می کنیم و معتقدم تصور اینکه این آب گران است اساسا اشتباه است. البته اینکه آب نمک زدایی شده دریا می بایست منتقل شود و هزینه ها را افزایش می دهد بحث جداگانه ای است. این مقام مسئول سابق در حوزه آب خاطر نشان کرد: کریدورهای انتقال آب در کشور متنوع است برای مثال یکی از این طرح های انتقال آب که به کرمان رسیده است و تحت بهره برداری است طرح دوم و سوم استان یزد و طرح چهارم از دریای عمان و خط پنجم نیز برای فارس در حال مطالعه است.

همتی اصل خطا در بالا دانستن قیمت آب نمک زدایی شده در کشور را مقایسه این قیمت با آب یارانه ای دانست و خاطر نشان کرد: به هیچ عنوان آب شیرین شده دریا گران نیست. یک لیتر آب شیرین شده دریا با قیمت دلار آزاد، مبلغ 50 تومان است، علی رغم اینکه باید به این نکته توجه داشت که هزینه انتقال این آب از لب ساحل به بخش میانی کشور بحث جداگانه ای است که باید مورد توجه باشد. برای نمونه آب در فلات مرکزی با هزینه انتقال 5/2 یورو برای صنعت تمام می شود اما در کنار ساحل این عدد به مراتب هزینه تمام شده کمتری را دارد.

وی خاطر نشان کرد، ایجاد یک کارخانه 200 میلیون متر مکعبی هم اکنون یک و نیم میلیارد دلار نیاز به سرمایه گذاری دارد. در مجموع آب یک مقوله حاکمیتی است و بخش خصوصی با توجه به مشکلات موجود تمایل چندانی برای ورود به این بخش حاکمیتی ندارد. وی ضمن اشاره به تجربه موفق امارات متحده عربی در خصوص تلفیق آب دریا و فاضلاب گفت: هزینه تصفیه فاضلاب هم میزان تسویه آب لب شور است. گران ترین آب دنیا برای نروژ است و ارزانترین آب عربستان است.

همتی در خصوص چالش های این بخش گفت: بخش خصوصی که در زمینه آب شیرین کن فعالیت دارند، در پیچ های گمرک و بخش نامه ها گیر افتاده‌اند. با توجه به گستردگی سواحل ما باید بگوییم راه دیگری به غیر از استفاده از آب دریا و نمک زدایی نداریم و باید به سمت آب شیرین کن های متوسط حرکت کنیم.  لازم به ذکر است این نشست یکصد و دومین نشست علمی-تخصصی و با عنوان بهره برداری از منابع آب دریا (فرصت‌ها، چالش‌ها و توصیه‌های سیاستی در صنعت نمک‌زدایی) است که روز چهارشنبه 16 آذر ماه سال 1401، ساعت 10 الی 12 ظهر به همت دفتر آموزش مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه کشور با حضور صاحب نظران ملی و استانی برگزار شد.