اقتصاد انرژی و به نقل از ایلنا ؛ سیدمهدی حسینی ، درباره چرخش تمرکز صادرات گاز روسیه از اروپا به بازارهای آسیایی از جمله برنامه پیوستن به تاپی و صدور ال‌ان‌جی به پاکستان اظهار داشت: واقعیت اینکه جنگ اوکراین یک تغییر بازار در بخش انرژی و بویژه گاز را باعث شد. ۲۷ کشور اتحادیه اروپا تا حدود بسیار زیادی به خطوط گاز روسیه از جمله نورداستریم ۲، خطوط لوله‌ای که از طریق اوکراین، ترکیه و دریای سیاه منتقل می‌شد، وابسته بودند، یعنی اروپا به طور خاص به گاز روسیه وابسته بوده است. ضمن اینکه از بیش از ۵ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌ای که صادر می‌کرد بخش اعظمی را روانه اروپا می‌کرده است، بعبارت دیگر اروپا بخش قابل توجهی از نفت و گاز روسیه را دریافت می‌کرد. علاوه بر این روسیه شروع به ساخت کارخانجات ال‌ان‌جی کرد که خارج از خط لوله بتواند به بازارهای دورتر هم دسترسی پیدا کند، بعبارت دیگر روسیه یک قدرت بزرگ انرژی در بازار بوده است.
جنگ گازی روسیه، اروپا و امریکا
وی ادامه داد: بعد از جنگ اوکراین چند اتفاق با هم رخ داد اولا اینکه روسیه تهدید کرد که صادرات به اروپا را قطع و یا کم می‌کند و این موضوع اروپایی‌ها را به فکر انداخت که مسائل خود را حل کنند، دوم اینکه آنها نیز روسیه را تحریم کردند که البته تحریم مماشاتی بود و حساب‌های بانکی روسیه را دو بانک از جمله گازپروم باز نگه داشتند که بتوانند تبادل پولی و مالی داشته باشند، اما در این فاصله اتفاقاتی هم افتاد و آن اینکه اروپا تصمیم گرفت تا جایی که می‌تواند وابستگی خود به روسیه را کمک کنند از سوی دیگر امریکا که اخیرا تبدیل به یک قدرت بزرگ صادرات نفت و گاز شده تغذیه بازارهای اقمار خود از جمله قطر و عربستان را آغاز کرد، به این ترتیب یک شیفت جدی و درازمدت برای بازار انرژی اروپا و در حقیقت دنیا اتفاق افتاده است.
ورود روسیه به آسیا به نفع چین و هند شد
این کارشناس ارشد حوزه انرژی تاکید کرد: اکنون روسیه وادار شده به بازارهای آسیایی نگاه کند، به طوری که با تخفیف فروش نفت به شرق آسیا مثل هند و چین درواقع به بازارهایی که ما در شرایط تحریم داشتیم، ورود کرده و سهم بالایی را از آنِ خود کرده است، در این موضوع هندی‌ها هم علاقمندند هرچه بتوانند نفت را ارزان‌تر بخرند و انبار کنند، به طوری که در حال حاضر ذخایر نفتی هند و چین لب به لب شده است و همین ذخیره‌سازی سنگین موجب شد قیمت نفت را که پیش‌بینی می‌شد در زمستان امسال به بالای ۱۰۰ دلار هم برسد؛ زیر ۸۰ دلار باقی نگه داشت.
گاز روسیه به پاکستان می‌رسد؟
وی ادامه داد: در مورد گاز نیز روسیه تصمیم گرفته به بازارهایی مثل هند و پاکستان هم ورود کند و این یک بخشی از تغییر بازار است که باید ما را به فکر بیندازد، روسیه بخشی از سهم بازاری را که در شرایط تحریم داشتیم، تنگ کرده است، در مورد گاز ما چند میلیارد دلار هزینه کردیم و خط لوله را تا مرز پاکستان رساندیم، این خط از دهه‌های گذشته به خط لوله صلح معروف و قرار بود گاز به پاکستان و سپس هند برود. البته اسلام‌آباد همیشه با این موضوع که گاز از مسیر کشورش به هند برود مشکل داشت، در زمان بی‌نظیر بوتو در ملاقات خصوصی که بنده با ایشان داشتم عنوان شد که قیمت گاز صادراتی به پاکستان باید قابل رقابت با نفت‌کوره باشد، بنابراین در کل در زمینه واردات گاز از ایران غیر از حاشیه‌ای که داشت با اصل قضیه موافق بود اما وقتی صحبت از صدور گاز به هند از مسیر پاکستان شد بوتو اعتقاد داشت که در این مورد باید نیروهای مسلح پاکستان تصمیم بگیرند. بنابراین پاکستان همچنان ملاحظاتی برای صدور گاز به هند از مسیر پاکستان دارد اما اکنون اگر روسیه بخواهد گاز خود را به این کشور برساند شاید شرایط متفاوتی داشته باشد، یعنی شاید بتواند حتی از طریق خط لوله هم بتواند به هند برسد. در هر صورت روسیه به دنبال بازارهای جدید و اروپا بدنبال منابع جدید نفت و گاز است، بنابراین این پروژه‌ها جلو خواهند رفت.
اروپای شرقی مشتری روسیه می‌ماند
حسینی گفت: اگر شرایط متفاوت شود بخشی از گازی که به اروپا خصوصا کشورهای اروپای شرقی می‌رفت، همچنان ارسال خواهد شد، سیاست‌های آینده هم بر مبنای قیمت‌گذاری تخفیفی منجر به این می‌شود که روسیه بخش قابل توجهی از بازار اروپا را برای خود حفظ کند، هرچند وقتی بازار به یک انرژی عادت کرد تغییر آسان نخواهد بود کمااینکه کاهش سهم روسیه اروپا را با سختی تحمل می‌کند، اما در عین حال اگر بازار اروپا تغییر کند و منظما از امریکا و قطر ال‌ان‌جی و فراروده و نفت را از عربستان دریافت کند به تدریج به این رویه جدید نیز عادت می‌کند.
قرار نیست خطوط گازی روس‌ها IDL بماند
وی در ادامه بیان داشت: در هر حال اگر در آینده مسئله اوکراین رتق و فتق شود، در بلندمدت روسیه مسائلی را که با ناتو دارد به سرانجام برساند، می‌تواند به شرایط عادی برگردد. اکنون ۵ خط لوله فقط از سیبری به اروپا می‌رود این خطوط قرار نیست IDL بماند، خطوط شبکه متعددی که در اروپا وجود دارد ممکن است دوباره فعال شود اما در عین حال باید گفت تغییر و شیفت اتفاق افتاده است، یعنی روسیه سعی می‌کند به بازارهای آسیای شرقی هم ورود کند. همچنین کشورهایی مثل ترکمنستان درست است که جزء جمهوری‌های مستقل مشترک‌المنافع هستند اما واقعیت اینکه روسیه نفوذ زیادی در این جمهوری‌های سابق شوروی دارد و از مسیر شبکه و حتی گاز این کشورها استفاده می‌کند.
چالش با افغانستان
این کارشناس ارشد حوزه انرژی در ادامه خاطرنشان کرد: اکنون اگر روسیه بنای صادرات به پاکستان از مسیر خط لوله را دارد، با دو مسئله مواجه است، یکی مسیرهای لوله‌گذاری است که باید از افغانستان عبور کند، مناطق مرزی این کشور به شدت کوهستانی و صعب‌العبور است و هزینه لوله‌گذاری بالا خواهد بود، مسئله دیگر اینکه افغانستان هم مدعی است که ذخایر گازی دارد و اگر کشوری بخواهد در این کشور ورود کند و از مسیر ترانزیتی آن استفاده کند باید نسبت به توسعه میادین گازی این کشور نیز اقدام کند کماینکه در قدیم برزیل در این حوزه فعالیت می‌کرد و به دلایل مسائل امنیتی از این کشور خارج شد.
فرار مسکو از وابستگی به اروپا
وی تاکید کرد: در هر حال پیش‌بینی برنامه‌های گازی روسیه سخت است اما در نگاه محاسباتی به بازار؛ بنده معتقدم که روسیه فهمیده وابستگی صرف به بازار اروپا و اعضای ناتو که همیشه با آنها در تضاد بوده، نشدنی است، باید این سد را بشکند و وارد بازارهای جدید شود.
اوضاع بازار گازی ایران
حسینی در خصوص وضعیت بازارهای ایران با وجود رقابت روسیه در آسیا گفت: ما سال‌ها روی آسیای شرقی فکر کردیم ۳ برنامه ال‌ان‌جی داشتیم، مثلا یک پروژه ۱۰ میلیون تنی با چین تفاهم کرده بودیم که بنا بود گاز را برای صادرات به بازارهای دور صادر کنیم و اکنون متوقف شده است. بنابراین بازارهای آسیای شرقی مدنظر ما بود گرچه بازارهایی مثل ژاپن و کره را قطر، استرالیا و اندونزی اشغال کرده‌اند ولی هند از طریق خط لوله و چین از مسیر ال‌ان‌جی می‌توانستند بازار ما باشند، در هر صورت اکنون که سهم روسیه از اروپا کم می‌شود اگر بتوانیم مصرف را بهینه کرده و گازی تولید کنیم که مازاد بر مصرف داخل باشد طبیعتا بخشی از این بازارها متعلق به ما است، هرچند آمدن روسیه این بازارها را برای ما تنگ می‌کند، حتی ممکن است زودتر از ما هم به آنها برسد که بازاریابی آینده ما را سخت‌تر خواهد کرد.
