” تحوّل دیجیتال ” و چالش‌‎های پیش‌رو

چند سالی است برخی صنایع بزرگ کشور و استان اصفهان با تاکید بر ضرورت ورود به نسل چهارم صنعت و با عنوان تحول دیجیتال درپی افزایش بهره‌وری درخطوط تولید با بهره‌گیری از فناوری های رایانه ای هستند و از این رهگذر قراردادهای کوچک و بزرگی را با شرکت‌های رایانه ای و در برخی موارد با دانشگاه‌ها و مراکز علمی منعقد کرده‌اند.

درکنار این شرکت‌ها، برخی صنایع دیگر به دلیل توان کم مالی ودر برخی موارد به علت عملکرد برخی شرکت‌های رایانه‌ای که تنها به دنبال فروش محصولات نرم افزاری و سخت افزاری و تعریف پروژه های بی‌حاصلی هستند که ارزش افزوده چندانی برای صنعت ایجاد نمی‌کند، تمایل چندانی به استقرار اتوماسیون صنعتی در خطوط تولید و کارگاه‌های خود ندارند.

به نظر می‌رسد،هم اکنون نگرش صفر و یکی بین مدیران صنایع درخصوص مواجه با موج عظیم ورود فناوری‌های رایانه ای به عرصه های صنعتی وجود دارد، به نحوی که برخی بدون اطلاع از مبانی علمی و عملی مباحثی، چون علم داده و اطلاعات، داده کاوی، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، اینترنت اشیا و تنها با داشتن اطلاعات کلی، قصد ورود این فناوری ها را به صنایع خویش دارند و برخی به‌کل با ورود فناوری‌های اطلاعات و هوش مصنوعی به عرصه خطوط تولید فعلی مخالفند.

نسل چهارم صنعت چیست؟

عبارت “نسل چهارم صنعت” در متون دانشگاهی واژه ناآشنایی است و این اصطلاح بیش از آن‌که یک مفهوم علمی باشد یک مفهوم تجربی است که صنایع بزرگ آن را در ادبیات صنعتی و دانشگاهی جهان وارد کرده‌اند.

این عبارت از آن‌جا که مفهومی تجربی و نه علمی دارد، تعریف جامع و مانعی ندارد و یکی از اصلی‌ترین مشکلات در تحقق تحول دیجیتال در صنایع، نداشتن ذهنیت دُرست از این رُنسانس جدید صنعتی حتی در بین صاحبان صنایع و فعالان صنعت رایانه و فناوری اطلاعات است.

با وجود نبود تعریف جامع و کامل از نسل چهارم صنعت، آنچه پُرواضح است، این نسل صنعتی بر مبنای ورود هوش مصنوعی در صنایع استوار است و شرکت‌های پیشرو در جهان با حرکت به سمت بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که تحقق این مهم تنها از این طریق هوشمندسازی فرآیندها و تصمیم گیری‌های مسیر صنعت میسر می‌شود.

سیر تحول شرکت های بزرگ و پیشرو جهان در سال‌های نه‌چندان دور باعث ایجاد واژه “نسل چهارم صنعت” در ادبیات صنعتی دنیا شد و صنایع کوچکتر را وادار به ورود به این نسل از فناوری کرده که البته برای دستیابی به این امر باید زیرساخت انقلاب صنعتی و نوآوری های نوظهور در این مسیر طی شود.

بی‌شک لازمه سوددهی و بقای شرکت‌های صنعتی در دنیای پُررقابت کنونی ورود به این نسل صنعتی است، البته امروز در ایران تنها صنایع محدودی مانند صنایع فولاد و آن هم در برخی کارخانه‌های بزرگ این صنعت، ضرورت رسیدن به نسل چهارم صنعت درک شده و هنوز تعداد زیادی از صنایع کشور به این مرحله از شناخت ورود به این عرصه نرسیده اند.

آیا ورود به نسل چهارم صنعت تنها چاره اتوماسیون صنعتی در دنیای کنونی است؟

سامانه‌های اتوماسیون صنعتی،شامل نرم افزارها و سخت افزارهایی است که وظیفه کنترل فرایندهای خطوط تولید را بر عهده دارند و پیدایش آن به همان اوایل پیدایش رایانه‌ها باز می‌گردد.

امروز اتوماسیون صنعتی در طیف وسیعی از صنایع با اهمیت همچون فولاد، هوا فضا، نفت و گاز، پتروشیمی، خودروسازی و سایر زمینه ها کاربرد دارد و بخش مهمی از فرایند تولید را شامل می‌شود.

اتوماسیون صنعتی، سال هاست که وجود دارد و با صنعت عجین شده است؛ تنوع بالا در مشتریان این حوزه فنی و نیاز به فناوری بروز، باعث شده تا این عرصه پُر چالش برای شرکت های نرم افزاری و سخت افزاری جذاب باشد.

ورود هوش مصنوعی که رکن اصلی نسل چهارم صنعت است، می‌تواند بر اتوماسیون صنعتی اثرگذار باشد ولی با توجه به ماهیت بسیاری از کارهای صنعتی، ورود نسل چهارم صنعت تنها چاره استقرار اتوماسیون صنعتی در واحدهای تولیدی نیست ولی بی‌شک برای تحقق بهره‌وری بیشتر و کاهش هزینه‌ها ورود این سطح از فناوری به صنعت در آینده ای نزدیک ضروری است.

چالش های پیش روی استقرار اتوماسیون صنعتی مبتنی بر ورود فناوری های نسل چهارم چیست؟

کمبود نیروی انسانی با دانش روز در بیشتر شرکت های رایانه ای با سابقه فعال در زمینه اتوماسیون صنعتی در استان و کشور از مهمترین چالش های پیش روی استقرار اتوماسیون صنعتی مبتنی بر ورود فناوری های نسل چهارم است.

امروزه در جهان مهمترین سرمایه یک شرکت رایانه‌ای، نیروی انسانی با دانش بالا و خلق کننده فناوری با دانش روز است که در کشورمان به دلیل وجود انحصار در برخی حوزهای اتوماسیون صنعتی، این مهم نادیده گرفته می شود.

مشکل دیگر نبود مدل مناسبی در رتبه‌بندی شرکت های رایانه ای کشور در حوزه اتوماسیون صنعتی و اداری است و این درحالی است که شاخص های تعریف شده در این زمینه، توسط شرکت های بزرگی پبشنهاد شده که بازار انحصاری فروش محصولات خود را دارند و دغدغه چندانی در افزایش کیفیت محصولات و خدمات خود را ندارند.

رقابتی شدن از ویژگی‌های سازمان های امروزی است و تنوع‌گرایی لازمه تحقق آن است ولی مدیران صنعتی تمایل دارند تنها با برخی شرکت‌ها وارد عقد قرارداد در زمینه های اتوماسیون صنعتی شوند که این نگرش مانعی در تنوع گرایی و استفاده از ظرفیت های علمی و عملی نوآوران و نقش آفرینی و بهره گیری از شرکت های نوپا و سایر شرکت‌ها و مجموعه های دانشگاهی است.

ایجادتحول دراتوماسیون صنعتی کشور نیازمند تحول در نگرش افراد مرتبط است و ضعف در فرهنگ‌سازی و آشنا کردن مدیران بخش‌های مختلف صنعتی، سرمایه‌گذاران و عموم مردم با حوزه های مطرح در تحول دیجیتال و نسل چهارم صنعت از دیگر چالش های پیش روی این حوزه بشمار می رود.

محدود رویدادهایی که در زمینه معرفی تحول دیجیتال و نسل چهارم صنعت در کشور برگزار شده تنها با نگاه صرف اقتصادی و تجاری به محلی برای تبلیغات محصولات نرم افزاری و سخت افزاری برگزار کنندگان تبدیل شده است که نمی تواند کمکی به تغییر مسیر صنعت کشور از مسیر سُنتی به پیشرفته و تلفیق دانش و فناوری داشته باشد.

اتوماسیون صنعتی از ۲ بُعد تجاری و علمی قابل بررسی و ارزیابی است، مدت‌هاست در کشورمان بین این ۲ حوزه جدایی ایجاد شده و این باعث ایجاد نگرش سطحی در بُعد تجاری و عدم پاسخگویی دقیق به نیازها در بُعد علمی شده است که گسترش مراکز تحقیق و توسعه در شرکت ها و ایجاد مراکز رُشد جوار دانشگاهی می تواند این مشکل را تا حدودی مرتفع سازد.

همگرایی ۲ حوزه صنعت و دانشگاه و شرکت های فعال خصوصی در عرصه اتوماسیون صنعتی و شناسایی تهدیدات و فرصت های پیش رو و استفاده از فناوری های پیشرفته در تولید صنعتی و پرداختن به اتوماسیون صنعتی در فرآیند تولید مسیری است که صنایع بزرگ جهان آن را طی می کنند و کشورمان نیز نیازمند این تحول است.

ضرورت یادآوری این نکته مهم است که کشورمان در زمینه اتوماسیون صنعتی از بُعد علمی آن، در برخی از شاخص ها همچون مقالات تالیفی در حوزه های هوش مصنوعی و نرم افزار، زیرساخت و امنیت پیشرو ست و از دانش فنی بالایی برخوردار است.

زیرساخت‌ها برای تحول دیجیتال و استقرار نسل چهارم صنعت مهیا شود

باید اذعان کرد هنوز زیرساخت های لازم برای عملیاتی شدن تحول دیجیتال و استقرار نسل چهارم صنعت در صنایع کشور آماده نشده است و ایجاد بستر اینترنت پُرسرعت، فضای ابری محاسبات، آموزش و فرهنگ سازی از پایین ترین رده تا بالاترین افراد از ضروریت‌ها در این زمینه است، که تحقق این مهم نیازمند حمایت جدّی دولت است.

بی‌شک تا زمانی که زیرساخت‌ها برای تحول دیجیتال و استقرار نسل چهارم صنعت مهیا نشده است،صاحبان و مدیران صنایع، به این سمت تمایل پیدا نمی کنند و تامین زیرساخت ها پیش‌نیازی برای ورود به تحول دیجیتال است و دولت باید دست صنایع را برای سرعت بخشیدن به استقرار نسل چهارم صنعت باز بگذارد تا این امر محقق شود.

کشورمان زمانی می تواند در زمینه هایی مانند کاربردهای نسل چهارم صنعت، کاربرد یادگیری ماشین و هوش مصنوعی در تولید صنعتی، امنیت سایبری، چالش های رهبری و حکمرانی دیجیتال موفق باشد که زیرساخت‌هایش برای تحول دیجیتال مهیا شده باشد.

اصفهان با بیش از ۹ هزار واحد صنعتی و تولیدی، صنعتی‌ترین استان کشور به‌شمار می‌آید و سهم آن در صنعت کشور ۱۱ درصد، سرمایه‌گذاری ۱۰ درصد و اشتغال صنعتی هشت درصد اس