به گزارش اقتصاد انرژی به نقل از بازار
افت اقتصاد ایالات متحده طی دو سال گذشته منجر به شکل گیری فرآیندهایی جدید در اقتصاد جهانی شده است که فرآیند موسوم به دلازدایی را می توان اوج فاصله گرفتن کشورهای در حال توسعه از اقتصاد این کشور دانست.
تاکنون کشورهای زیادی از جمله ایران، چین، روسیه، برزیل، آفریقای جنوبی، هند، مصر، آرژانتین، اتیوپی و … پیمان های دوجانبه و چندجانبه بر سر استفاده از ارز محلی و یا ارزی به جز دلار برای مبادله با یکدیگر امضا کرده اند که نشان دهنده فاصله گرفتن آنها از اقتصاد آمریکا و ارز ملی این کشور یعنی دلار است.
موافقت عراق و بریکس برای جایگزین سازی دلار
اما در مهمترین تحول مربوط به دلارزدایی طی روزهای گذشته، دولت عراق نیز روز شانزدهم مهر ماه از موافقت خود با بانک توسعه نوین بریکس برای جایگزین سازی دلار با ارزهای مورد استفاده از سوی این پیمان تجاری نوظهور خبر داده است؛ فرآیندی که بریکس بر اساس طرحی سه ساله و به صورت پایلوت اجرای آن را آغاز نموده و امیدوار است بتواند در بلند مدت از ارزهای محلی کشورهای عضو برای مبادله با یکدیگر به جای دلار آمریکا استفاده نماید.
بانک مرکزی عراق نیز هفته گذشته اعلام کرد که از تاریخ ۱ ژانویه سال ۲۰۲۴، هیچ یک از شهروندان این کشور حق خروج سپرده های خود به صورت دلار نخواهند داشت. پیشتر نیز دولت هند نیز قراردادی با امارات امضا کرد که بر اساس آن، قرار شد از روپیه برای پرداخت بهای نفت خریداری شده از سوی هند استفاده شود. این در حالیست که هند سومین خریدار بزرگ نفت در جهان محسوب شده و می توان حدس زد که در صورت موافقت عراق، امارات و روسیه برای فروش نفت به این کشور، چه حجمی از نیاز کشورهای مذکور برای پرداخت های بین المللی بابت بهای نفت حذف خواهد شد.
اقدامات اعضای بریکس برای کاهش وابستگی به دلار
در دیگر تحرکات مربوط به حذف دلار از سیستم پرداخت های مالی میان اعضای بریکس، سه کشور چین، عربستان سعودی و برزیل نیز میزان دارایی های خود از اوراق خزانه داری آمریکا را از آغاز ماه جولای به این سو کاهش داده اند. کشورهای عضو بریکس در تازه ترین اقدام خود در راستای دلارزدایی، تاکنون حدود ۱۲۳ میلیارد دلار از دارایی های خود را از اقتصاد ایالات متحده خارج کرده اند.
در خصوص بریکس باید گه که دو عضو اصلی آن یعنی چین و هند، به ترتیب اولین و سومین وارد کنندگان نفت در جهان محسوب می شوند. از سوی دیگر، اوپک تولید کننده ۳۸ درصد از نفت و همچنین ۱۶ درصد از گاز مورد مصرف در جهان است
به نوشته وب سایت «واچر»، عمده این دارایی ها به شکل پول نقد، طلا و یا اوراق قرضه در بانک های آمریکا بوده اند که از بانک های این کشور خارج شده اند. به عنوان مثال، چین که پیشتر صاحب ۸۳۶ میلیارد دلار دارایی در آمریکا بوده، از ماه ژوئن تاکنون بیش از ۱۳.۶ میلیارد دلار خود را از این کشور خارج نموده است.
همچنین کشور برزیل با ۲.۷ میلیارد دلار خروج دارایی های خود از آمریکا، اکنون ۲۲۷.۴ میلیارد دلار در اقتصاد این کشور سهم دارد.
هند نیز تاکنون بیش از ۲.۳ میلیارد دلار از دارایی های خود را از آمریکا خارج کرده که دلیل اصلی آن، ارزش روپیه در برابر دلار در بازار فارکس اعلام شده است؛ موضوعی که منجر به افزایش ارزش روپیه در برابر دلار آمریکا در ماه سپتامبر شده است.
اهمیت حذف دلار از سیستم پرداخت اوپک
موضوع مهمی که باید به آن پرداخته شود این است که اهمیت هرگونه ارز یا دارایی در میزان استفاده و تقاضا برای آن تعیین می شود. بدین معنا که اگر دلار یا یورو امروز از ارزشی بالا در سیستم مبادلات مالی جهانی برخوردار هستند، دلیل آن این است که میزان تقاضا برای آنها بالاست. البته این تنها معیار تعیین ارزش این ارزها محسوب نشده و به طور قطع، فاکتورهای مهم اقتصادی در پیش این ارزش وجود دارند که آنها را تبدیل به وجوه مورد اعتماد در مبادلات مالی جهانی تبدیل کرده است.
اوپک بیش از چهار پنجم یا ۸۰ درصد از ذخایر نفت و گاز جهان (معادل ۱۲۴۲ میلیارد بشکه) بوده و اعضای این سازمان در سال ۲۰۲۲ حدود ۸۸۸ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته اند که تقریبا تمامی آنها با استفاده از دلار تسویه حساب شده اند
با اینحال، باید دید که تاثیر حذف تدریجی دلار از مبادلات مالی اعضای بریکس چه میزان ضرر را متحمل سیستم اقتصادی ایالات متحده و ارز رسمی آن یعنی دلار خواهد کرد.
در خصوص بریکس باید گفت که دو عضو اصلی آن یعنی چین و هند، به ترتیب اولین و سومین وارد کنندگان نفت در جهان محسوب می شوند. از سوی دیگر، اوپک تولید کننده ۳۸ درصد از نفت و همچنین ۱۶ درصد از گاز مورد مصرف در جهان است. همچنین در خصوص ذخایر نفت و گاز نیز باید گفت که در مجموع، اوپک بیش از چهار پنجم یا ۸۰ درصد از ذخایر نفت و گاز جهان (معادل ۱۲۴۲ میلیارد بشکه) بوده و اعضای این سازمان در سال ۲۰۲۲ حدود ۸۸۸ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته اند که تقریبا تمامی آنها با استفاده از دلار تسویه حساب شده اند.
از سوی دیگر، «هیثم القیس» دبیرکل اوپک در گفتگو با شبکه تلویزیونی العربیه اعلام کرد که سهم این سازمان از تولید نفت گاز جهانی بین سال های ۲۰۴۰ تا ۲۰۴۵ به ۴۰ درصد خواهد رسید.
اکنون می توان با استناد به ارقام ارائه شده از سوی منابع رسمی محاسبه نمود که در صورت موفقیت سیستم مالی جدید بریکس، چه میزان دلار از گردش مالی جهانی مربوط به مبادلات نفت و گاز جهانی حذف خواهد شد که این به معنای افت شدید تقاضا برای ارزی ملی ایالات متحده در مقیاس جهانی خواهد بود. همانطور که گفته شد، کاهش میزان تقاضا آن هم در این حجم می تواند نهایتا منجر به ریزش شاخص دلار در بازار فارکس و در نتیجه افت ارزش آن در برابر ارزهای دیگر جهان شود.
با اینحال، باید در نظر گرفت که دلار آمریکا همچنان پشتوانه های قدرتمندی همچون اوراق قرضه قدرتمند و ذخایر بالای طلای فدرال رزرو این کشور را در پس خود دارد که حذف جهانی آن برای همیشه نیازمند ظهور سیستم مالی جایگزینی است که بتواند در میزان قدرت و سرعت مبادلات، جایگزین دلار شود.
