اقتصاد انرژی؛ از آنجایی که مذاکرات در مورد تحریم ها نشانه های پیشرفت داشته اند، ایران خود را برای افزایش فروش جهانی نفت آماده می کند. اما احتمال میرود حتی در صورتی که توافقات صورت گیرد، جریان نفت خام اضافی به بازار تدریجی باشد.
یکی از مقامات رسمی گفت که، شرکت ملی نفت ایران در حال آماده سازی میادین نفتی و بهبود ارتباط با مشتریان است، تا در صورتی که توافق برجام محقق شود، صادرات خود را افزایش دهد. در خوشبینانه ترین برآورد ها، کشور میتواند در طی سه ماه، به سطوح تولید پیش از تحریم ها با میزان تقریبی 4 میلیون بشکه در روز بازگردد. ایران همچنین میتواند از ذخایر شناور نفتی خود نیز بهره مند شود.
اما همچنان برای رسیدن به اهداف فوق، موانع بسیاری موجود است. هر گونه توافقی باید به کلی تمام موانع آمریکا بر تجارت، کشتیرانی و بیمه های مربوط به موسسات ایرانی را مرتفع کند. به گفته محمد علی خطیبی یکی از مقامات سابق در شرکت ملی نفت ایران، حتی در این صورت، خریداران احتمالا همچنان ناراضی باشند.
خطیبی در مصاحبه ای گفت: «احتمالا فرآیند بازگشت ما تدریجی باشد تا اینکه راحت و ناگهانی صورت گیرد. این امر نمی تواند یک شبه اتفاق بیافتد. این فرآیند بازگشت تدریجی به بازار جهانی، تا میزانی مربوط به پاندمی ویروس کرونا و آسیب قابل توجه آن به تقاقضا می باشد.»
سرعت بازگشت ایران برای بازار جهانی نفت امری حیاتی است. در حالی که مصرف سوخت، رویه رو به بهبود خود را طی می کند، همچنان به دلیل قرنطینه ها و شیوع ویروس جدید، تحت فشار باقی مانده است. عرضه اضافی از سوی ایران فشار را بر روی شرکای خود در گروه اوپک پلاس افزایش خواهد داد، زیرا آن ها در طی یک سال گذشته تلاش کردند تا با عرضه محدود از دست اشباع عرضه خود رها شوند.
امکان دسترسی به توافقی جدید
دیپلمات های ایرانی و آمریکایی که اخیرا از طریق دولت های میانجی در وین مذاکره کرده اند، اشاره داشتند که توافق امکان پذیر است.
اگر این توافق موفقیت آمیز باشد، آن ها میتوانند توافق هسته ای که دونالد ترامپ در سال 2018 به صورت یک جانبه از آن خارج شد را به طور مجدد فعال کنند. این امر ملزوم آن است که ایران باری دیگر محدودیت بر فعالیت های اتمی خود را بپذیرد، و از آن سو آمریکا مجموع تحریم های شدیدی که از سوی رئیس جمهور سابق این کشور اعمال شد را غیر فعال کند.
ایران پیش از این از تلطیف فضای به وجود آمده از روی کار آمدن جو بایدن بهره برده است. ارسال حجم عظیمی از نفت خام به چین، خریداران این کشور را جسور تر کرده، و همزمان فروش نفت خام ایران را احیا کرد. براساس داده های جمع آوری شده در بلومبرگ، تولید نفت خام ایران در سال جاری 20 درصد افزایش یافته و به 2/4 میلیون بشکه در روز رسیده، که بیشترین میزان در دو سال اخیر می باشد.
سارا وخشوری، رئیس شرکت مشاوره SVB Energy International LLC واقع در واشنگتن گفت: «با توجه به توانایی ایران برای فروش نفت خود در بازار سیاه، حتی اگر تحریم ها برداشته نشوند، آن ها تولیدات خود را بیش از پیش افزایش خواهند داد.»
حفظ میزان تولیدات چاه های نفت
طبق گفته یکی از مقامات شرکت ملی نفت که درخواست داشته است تا هویت او فاش نشود، مهندسان شرکت ملی نفت ایران تولیدات را بین میادین نفتی چرخشی کرده اند تا فشار موثر ذخایر حفظ شود. این روش برای حفظ سطوح تولیدات در میزان بالا حیاتی است. وخشوری اشاره داشت که، تزریق گاز در میادین نفتی قدیمی تر در جنوب کشور نیز همین نقش را ایفا می کند.
به گفته ایمان ناصری، مدیر کل شرکت مشاوره FGE غرب آسیا، با دهه ها تجربه در منطقه شامل دوره ای فعالیت در ایران، اگر توافقی با آمریکا صورت گیرد، جمهوری اسلامی میتواند در طی سه تا شش ماه، تولیدات خود را به میزان تقریبی 4 میلیون بشکه در روز برساند.
سایرین سرعت کمتری را برای افزایش تولیدات ایران پیش بینی می کنند. رضا پدیدار مدیر کمیسیسون انرژی اتاق بازرگانی تهران در مصاحبه تلفنی گفت که، بعد از برداشته شدن تحریم ها، 12 تا 15 ماه زمان میبرد تا تولیدات نفت خام ایران به 8/3 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. او گفت باید کار هایی صورت گیرد تا ظرفیت تولید میادین نفتی احیا شود، که میتوان به برداشتن و کارگذاشتن پمپ های استخراج بر روی چاه های نفت اشاره کرد، که میتواند برای هر چاه به مدت یک ماه زمان ببرد.
ذخایر چین
حتی پیش از افزایش تولیدات، ایران میتواند فروش نفت خود را با روند صعودی همراه کند. ایمان ناصری تخمین زد که کشور در حدود 60 میلیون بشکه نفت خام ذخیره کرده است. در حدود 11 میلیون بشکه از آن نفت، به علاوه 10 میلیون بشکه نفت سبک یا میعانات، که در مخازن چین قرار دارند، و آماده هستند تا به مصرف کنندگان نهایی فروخته شوند.
مقامات شرکت ملی نفت ایران گفتند که روابط خود را با مشتریانی که مایلند براساس قرارداد های سابق خرید خود را انجام دهند، حفظ کرده اند.
بازگشت ایران به بازار نفت خام، شرایط را برای کشور های عضو اوپک و هم پیمانان آن پیچیده می کند. این ائتلاف 23 کشوری به رهبری عربستان سعودی آماده است تا بعد از بحران تقاضا در سال گذشته به دلیل ویروس کرونا، به صورت تدریجی از اجرای محدودیت تولید نفت بازگردد.
وزیر انرژی سعودی، شاهزداه سلمان بن عبدالعزیز اشاره داشت که همانند گذشته، گروه تولیدکننده فضا را برای تقویت تولیدات ایران ایجاد می کند. مشخص نیست که دیگر هم پیمانان نظیر روسیه و امارات متحده عربی که تمایل به احیای تولیدات خود دارند همینقدر دوستانه برخورد کنند. احتمالا آن ها به این رفتار احتیاجی نخواهند داشت.
مذاکرات سخت
در حالی که مقامات تهران و واشنگتن همچنان در حال چانه زنی برای دستیابی به امتیازات بهتری هستند، این توافق میتواند زمان بیشتری به طول انجامد. اگر حملات و اتفاقات اخیر در خلیج فارس به سمت درگیری تشدید شود، تمام تلاش ها برای دستیابی به توافقات از بین خواهد رفت.
مذاکرات همچنین میتواند تحت تاثیر انتخابات ماه آینده با پایان دوره ریاست جمهوری حسن روحانی، قرار بگیرد. در حالی که تا کنون رهبر جمهوری اسلامی حضرت آیت اله خامنه ای مذاکرات را مورد تایید خود قرار داده اند، رئیس جمهور بعدی میتواند موضع متفاوتی نسبت به آمریکا داشته باشد.
حتی اگر تحریم ها برداشته شوند، ایران با مشکلات دیگری مواجه است. بگفته خطیبی، احتمال میرود پالایشگاه های نفت قرارداد های یک ساله خود را در ابتدای سال بسته باشند، که در حال حاضر این امر فضای کمی را برای انعقاد قرارداد های بلند مدت در اختیار تهران قرار می دهد.
او گفت: «اصلی ترین نگرانی ما محدودیت های اعمال شده بر مشتریان مان و ترس آن ها از خرید نفت خام از ایران است. هر چقدر به پایان سال نزدیک میشویم، شاهد انعقاد قرارداد های موعد دار بیشتری هستیم.»
رضا پدیدار اشاره داشت که، تحریم های ترامپ روابط ایران با مشتریان همیشگی خود شامل هند، چین، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه را تا حد بسیار بیشتری نسبت به تحریم های تجاری سابق، سرکوب کرد.
از نظر بسیاری از فعالان بازار، از بانک های وال استریت نظیر JPMorgan Chase & Co تا شرکت های بازرگانی مانند Vitol Group، روند بهبود تقاضای نفت به اندازه ای سریع است تا عرضه اضافی ایرانی را جذب خود کند. بکارگیری سریع واکسن ها به پایان قرنطینه و افزایش تقاضا برای مسافرت ها کمک خواهد کرد، و این امر منتج به افزاش مصرف سوخت در نیمه دوم سال جاری می شود.
