به گزارش اقتصاد انرژی، ایران با دارا بودن حدود 34 میلیارد متر مکعب گاز دنیا، دارای بیش از 17.3 درصد منابع گاز طبیعی جهان میباشد که با 480 هزار کیلومتر خط لولهکشی گاز، یکی از وسیعترین شبکههای گاز را در بین کشورهای جهان، بصورت مصرف داخلی توزیع نموده است. با داشتن بیش از 30 میلیون مشترک گازی، بطور متوسط از 610 میلیون مترمکعب گاز میانگین تولیدی، حداقل 300 میلیون مترمکعب در نیروگاهها و حداقل 150 میلیون مترمکعب در بخش خانگی/تجاری و صنایع جزء، مصرف میشود. این درحالیست که روسیه و قطر با دارا بودن بیش از 48 و 24 میلیارد مترمکعب، عمدهی گاز تولید به جای مصارف خانگی/تجاری و نیروگاههای نسل قدیمی، صرف صادرات و زنجیره تولید میگردد ( البته روسیه در اثر جنگ اوکراین دچار برخی مشکلات شده است). این روند مصرف کشور به گونهای گردیده که به جای فرصت تبدیل شدن ایران به هاب گازی جهان، به مصرف بیش از 5.5 درصد گاز تولیدی روزانه جهان رسیده است؛ بدون اینکه ثروت افزودهای در زنجیره تولید باشد و بدون اینکه اهرم دیپلماسی انرژی محوری ایران در چهارراه شرق و غرب و شمال و جنوب جهان گردد. این درحالیست که با وجود مشکلات ناترازی سالانه در فصول سرد، هر سال نیز، تلاش بر تکمیل شبکه گازکشی شهری و روستایی شد.
با وجودی که سالهای اخیر با تحلیلهای مقایسهای سیاستهای کشورهای توسعه یافته توسط متخصصان، تهدید ناشی از پخش شبکه گاز بدون آیندهنگری و بدون تنوعبخشی در منابع انرژی مصرفی به حکمرانی انعکاس یافت؛ با وجودپذیرش اشتباه در توزیع گازکشی حتی به مناطق صعبالعبور، به دلایل زیاد شامل: تأمین منافع پیمانکاران و حامیان آنها در مدیران میانی، سیاست جلب رضایت عمومی برای جبران ضریب اشتغال و توسعه پایین، فشار برخی نمایندگان مجلس، عدم آیندهپژوهی و برنامهریزی زنجیرهی ارزش و عدم تعیین ناترازی اقتصادی ناشی از هزینههای پنهان پایپینگ/ ایمنی و نگهداشت خطوط، توزیع شبکه ادامه یافته است.
از نظر علمی، به دلیل بازههای متناوب در افزایش گرمای ناشی از طوفانهای دورهای خورشیدی، تغییرات اقلیمی، نوسانات دمایی و فصلی در سالهای پیشرو، افزایش پیکهای مصرف گاز دورهی سرما، افزایش خواهد یافت و بار مصرفی سنگینی بر شبکه توزیع و عدمالنفع اقتصادی بالایی بر صنایع ایجاد خواهد کرد. در شرایطی که استهلاک، فرسودگی و عدم تقارن فشار شبکه گاز، مستلزم سرمایهگذاری و رفع اتلاف شبکه خواهد بود؛ بارگذاری، انتقال و توزیع این شبکه به روستاهای باقیمانده و شهرکهای مسکونی و صنعتی جدید را میتوان با طرحهای سبز جایگزین نمود. البته، اشاره به تلاشهای متحولانه در زمینهی انرژیهای جهانی خاص مانند خورشید مصنوعی یا باتریهای اتمی صدساله، احتمال کنار رفتن تمام انرژیهای موجود را دارد.
زمان تغییر را فرا برسانیم. در جریان هر تهدیدی، یک فرصت حداقلی وجود دارد. بهترین فرصت برای رفع دغدغههای ناترازی شبکه گاز و برنامهریزی برای توسعه مناطق روستایی محروم در دولت چهاردهم، میتواند آغاز گردد. با ایجاد فوریت در طرحهای آزمایشی در ده منطقه آبوهوایی کشور برای تنوع بخشی به منابع انرژی در کنار بهرهورتر نمودن منابع کشاورزی، دامی و مهارت انسانی، تحول خاصی در استفاده از شرکتهای نوپا و خلاقیت بدنه فنی و مهندسی کشور میتواند ایجاد گردد. طرح ایجاد الگوی روستاهای سبز در مناطق گازکشی نشده با حمایت معنوی شرکت ملی گاز و معاونت فناوری، ضمن تأمین انرژی پاک، فرصت حضور پارکهای فناوری وزارت علوم در قالب طرحهای کارورزی دانشجویان دکترا زیر نظر شرکتهای با تجربه مراکز رشد دانشگاهی، میتواند میسر گردد. از طرفی، امکان راهبرد مقایسهای از روشهای اجرایی گوناگون در مناطق مختلف وجود خواهد داشت. بعنوان مثال، مصرف آشپزی و مصرف انرژی مدرنسازی کشاورزی/دامداری با برق خورشیدی و مصارف آب گرم با سیکل خورشیدی. تأمین مالی طرح میتواند از طریق یک صندوق مشترک با تخصیص بودجه گازکشی معادل توسط شرکت ملی گاز، سرمایهی بخش خصوصی از طریق مزایده، دریافت وام بینالمللی و همچنین ترکیب صنعت اکوتوریسم با طرح توسعه سبز در ده منطقه پیشنهادی، صورت پذیرد. الگوی بهینهی شده با ارزیابی تجربههای موفق در کشورهای اسکاندیناوی و تجربه پایلوت اولیه در کشور، امکان بهبود اجرایی در شهرکهای صنعتی را نیز خواهد داشت. سرفصل پیشنهادات ذیل برای ایجاد پایلوت سبز روستایی در ده منطقه مختلف کشور بدین صورت، ارائه میگردد:
- استفاده از انرژی خورشیدی بر حسب اقلیم منطقه: قیمت تمامشدهی انرژی خورشیدی در جهان حدود 2.5 سنت به ازای هر کیلووات شده است که در مقایسه با قیمت جهانی برق نیروگاه گازی، کمتر شده است.
- استفاده از انرژی بادی بر حسب اقلیم منطقه: قیمت تمام شده انرژی بادی از حدود 25 سنت به ازای هر کیلوواتساعت برق در 20 سال قبل به حدود 2.5 تا 4 سنت رسیده است.
- نصب مخازن گاز مایع LNG: با لایسنس مدیریت ایمنی، نصب مخازن سیار، میتواند باعث کاهش هزینههای تعمیرنگهداری خط لوله،عدم تخریب گونههای گیاهی در مسیر پایپینگ و کاهش نشر غیرمستقیم گازهای گلخانهای گردد.
- نصب مخازن گاز مایع LPG
- کشت گیاهان انرژیزا مانند جلبکها: این گیاهان سریعالرشد میتواند به تولید سوختهای زیستی و منبع سوخت تجدیدپذیر منجر شود.
- تولید بیوگاز از پسماندها: استفاده از پسماندهای گیاهی و دامی در روستاها میتواند به عنوان یک منبع پایدار در روستاها کمک نماید.
- استفاده از طرحهای مدرن آبخیزداری و مدرنسازی تولیدات روستایی در کنار توسعه هوشمند ترکیبی با اکوتوریسم.
مراجع: https://www.worldometers.info/gas/qatar-natural-gas
