به گزارش اقتصاد انرژی، در ایران، فرآورده ارزشمندی به اسم گاز مایع در بخش های مختلف پالایش گاز، پتروشیمی و پالایشگاه نفت تولید می‌شود که متشکل از دو ماده ارزشمند پروپان و بوتان است.
سالانه قریب به 13 میلیون تن LPG در کشور تولید می‌شود که بیشتر آن صرف صادرات و بخشی از آن صرف تأمین انرژی گرمایشی و پخت‌وپز 4درصد جمعیت کشور که به شبکه سراسری گاز دسترسی ندارند می‌شود.
گاز مایع یک ماده ارزشمند برای ارزش‌آفرینی در صنعت پتروشیمی و پتروپالایشگاهی است، به‌طوری که روی زنجیره ارزش آن، محصولات متعددی تعریف شده است.
یکی از دلایل بازار جذاب گازمایع در منطقه و جهان، ارزش حرارتی بالا و محصولات متعدد و استراتژیکی است که می‌توان از آن اسنحصال کرد.
پروپان که از گاز مایع استحصال می‌شود، در صنعت پتروشیمی نقشی بسیار مهم دارد و به عنوان یکی از منابع اولیه برای تولید محصولات شیمیایی گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از نقش‌های کلیدی پروپان در صنعت پتروشیمی تولید پروپیلن است. پروپان از طریق فرآیندهای مختلفی به پروپیلن تبدیل می‌شود. پروپیلن یکی از مهم‌ترین محصولات پایه در صنعت پتروشیمی است که از آن با عنوان “خاویار صنعت پتروشیمی” نام برده می‌شود و در تولید پلی‌پروپیلن (PP)، استایرن، آکریلونیتریل، و دیگر مواد شیمیایی و پلاستیک‌ها استفاده می‌شود. پروپیلن کاربردهای زیادی در صنایع بسته‌بندی، خودروسازی، و لوازم خانگی دارد.
واحدهای متعدد PDH در صنعت پتروشیمی ایران تعریف شده که برای استفاده از پروپان برای تولید پروپیلن برنامه ریزی شده است.
پلی‌پروپیلن (PP) از دیگر محصولات زنجیره پروپان است. پلی‌پروپیلن یکی از پلاستیک‌های پرکاربرد در دنیا است و پروپان به عنوان ماده اولیه برای تولید آن استفاده می‌شود. پلی‌پروپیلن در تولید قطعات خودرو، لوازم خانگی، بسته‌بندی، و حتی در صنایع پزشکی کاربرد دارد.
تولید پروپانول از پروپان نیز می‌تواند در زنیجره ارزش آن قرار داده شود. پروپانول (یک نوع الکل) از پروپان به وسیله هیدروژناسیون و فرآیندهای شیمیایی تولید می‌شود. پروپانول در صنعت به عنوان حلال، ضدیخ، و در تولید مواد شیمیایی دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین پروپان به عنوان یک ماده اولیه در تولید ترکیبات مختلف دیگر نیز از جمله آکریلونیتریل( یکی از مواد اولیه برای تولید الیاف مصنوعی، لاستیک‌های نیتریلی، و مواد شیمیایی دیگر)، استایرن( برای تولید پلاستیک‌هایی مانند پلی‌استایرن و لاستیک‌های مصنوعی) و اسید پروپانویک( برای تولید مواد شیمیایی دیگر و در صنایع غذایی به عنوان نگهدارنده) نقش دارد.
پس از فرآیندهای تولید پروپیلن و پلی‌پروپیلن، این مواد به صنایع پایین دستی منتقل می‌شوند تا به محصولات نهایی مانند انواع پلاستیک‌ها، لوازم خانگی، قطعات خودرو، و بسته‌بندی‌ها تبدیل شوند.
در نتیجه پروپان در صنعت پتروشیمی نقشی کلیدی در تولید محصولات شیمیایی مختلف دارد. این ماده اولیه به طور مستقیم یا غیرمستقیم در تولید انواع پلاستیک‌ها، مواد شیمیایی صنعتی، و محصولات مصرفی که در زندگی روزمره ما مورد استفاده قرار می‌گیرند، نقش ایفا می‌کند.
بوتان استحصال شده از گاز مایع نیز مانند پروپان، یکی از گازهای مایع طبیعی است که در صنعت پتروشیمی نقش مهمی ایفا می‌کند. این گاز علاوه بر کاربردهای سوختی، در تولید انواع مواد شیمیایی و پلاستیک‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از نقش‌های بوتان در صنعت پتروشیمی می توان به تولید بوتن اشاره کرد.
بوتن‌ها دسته‌ای از آلکن‌ها (هیدروکربن‌های دوگانه) هستند که در صنعت پتروشیمی بسیار مهم‌اند. بوتن‌ها در تولید مواد مختلفی مانند پلی‌اتیلن‌های سبک و سنگین، پلی‌پروپیلن‌ها، و مواد شیمیایی خاص استفاده می‌شوند.
تولید پروپیلن از دیگر کاربردهای زنجیره بوتان است. در فرآیندهای خاص، بوتان نیز می‌تواند به پروپیلن تبدیل شود. همانطور که اشاره شد، پروپیلن یکی از مهم‌ترین مواد پایه در صنایع پتروشیمی است و در تولید پلاستیک‌ها، رزین‌ها، و دیگر محصولات شیمیایی نقش دارد.
بوتان در برخی فرآیندهای شیمیایی به عنوان ماده اولیه برای تولید پلیمرهایی مانند پلی‌بوتیلن (PB) نیز استفاده می‌شود. پلی‌بوتیلن از جمله پلاستیک‌هایی است که در تولید لوله‌ها، لوازم خانگی، و قطعات خودرویی به کار می‌رود.
همچنین بوتان به عنوان یکی از مواد اولیه برای تولید اسید آکریلیک استفاده می‌شود. این اسید در صنایع رنگ، رزین، پوشش‌ها و چسب‌ها کاربرد زیادی دارد. همچنین بوتان به عنوان پیش‌ساز برای تولید استرهای آکریلیک که در صنایع مختلف مصرف می‌شوند، نقش دارد.
بوتادین یکی دیگر از محصولات مهمی است که از بوتان به دست می‌آید. بوتادین یک هیدروکربن است که در تولید لاستیک‌های مصنوعی و سایر پلیمرهای صنعتی استفاده می‌شود. این ماده در صنعت خودروسازی و تولید لاستیک‌های اتومبیل کاربرد زیادی دارد.
بوتان همچنین در برخی فرآیندهای شیمیایی خاص، به عنوان پیش‌ساز مواد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال، در تولید حلال‌ها و مواد شوینده‌ها، بوتان می‌تواند به عنوان ماده اولیه یا جزء تشکیل‌دهنده حضور داشته باشد.
در نتیجه بوتان در صنعت پتروشیمی نقش‌های مختلفی ایفا می‌کند، از جمله تولید محصولات شیمیایی پایه، پلاستیک‌ها، لاستیک‌های مصنوعی از کاربردهای متنوع بوتان است. این ماده یکی از اجزای مهم زنجیره تأمین هیدروکربنی است که به صنایع پایین‌دستی کمک می‌کند تا محصولاتی متنوع و کاربردی را برای مصرف در زندگی روزمره تولید کنند.
با وجود منابع خوب گاز مایعی که در صنایع پالایشی نفت و گاز کشور تولید می‌شود، می‌توان در کنار درآمدزایی ناشی از صادرات آن‌ها، رفته رفته با توسعه صنایع پایین‌دستی زنجیره پروپان و زنجیره بوتان، درآمدزایی صادراتی را با درآمدزایی ناشی از محصولات با ارزش افزوده بیشتر جایگزین کرد.
در مسیر توسعه استفاده از گاز مایع از تبدیل درآمد صادراتی به درآمد تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر، طرح‌های عجیبی چون ورود گازمایع به سبد سوخت خودروها، یک طرح انحرافی و برخلاف منافع ملی است که هیچ توجیه منطقی برای اجرای آن وجود ندارد. به نظر می‌رسد دولت چهاردهم باید روی بسترسازی بیش از پیش توسعه صنایع پایین‌دستی در زنجیره ارزش پروپان و بوتان سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کند و از اجرای طرح‌های انحرافی و عجیب که جز زیان برای منافع ملی چیزی در بر ندارد، جلوگیری کند.
