به گزارش خبرنگار اقتصاد انرژی، با نزدیک شدن به ایام نوروز و افزایش سفرها، نگرانی‌ها درباره افزایش مصرف بنزین و تاثیرات آن بر تراز انرژی کشور بیش از پیش خود را نشان می‌دهدطبق گزاش‌ها میانگین مصرف بنزین در نوروز ۱۴۰۳ به ۱۱۹.۸ میلیون لیتر رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (۱۱۲.۹ میلیون لیتر)، با افزایش ۶.۹ میلیون لیتر معادل ۶.۱ درصد روبرو بوده است. این روند افزایشی، همچنان چالش بزرگی برای کشور به‌ویژه در زمینه تأمین سوخت و مدیریت منابع انرژی به‌وجود آورده است.
در سال‌های اخیر، تراز بنزین به یکی از معضلات اساسی دولت‌ها تبدیل شده است. افزایش مصرف و محدودیت ظرفیت تولید بنزین داخلی به‌ویژه در شرایطی که وابستگی به واردات بنزین افزایش یافته، نشان‌دهنده مشکلات جدی در مدیریت منابع انرژی کشور است. کارشناسان به‌طور خاص دو عامل را به‌عنوان دلایل اصلی ناترازی بنزین معرفی می‌کنند: نخست، فرسودگی خودروها، به‌ویژه در ناوگان حمل و نقل عمومی، و دوم، استاندارد نبودن خودروهای داخلی که موجب مصرف بیشتر سوخت می‌شود.
طبق گزارش‌ها، خودروهای داخلی به‌طور متوسط ۲.۵ برابر بیشتر از استانداردهای جهانی بنزین مصرف می‌کنند. اگر این خودروها مطابق با استانداردهای روز تولید می‌شدند، مصرف بنزین کشور به طور چشمگیری کاهش می‌یافت و در شرایط ایده‌آل، مصرف روزانه بنزین به حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون لیتر می‌رسید. این کاهش مصرف می‌توانست نه تنها به رفع مشکلات داخلی کمک کند، بلکه فرصتی برای صادرات مابقی بنزین تولیدی و درآمدزایی بیشتر برای کشور فراهم می‌کرد. به‌طوری که با صادرات این حجم از بنزین، بیش از ۱۵ میلیارد دلار درآمد ارزی به‌دست می‌آمد.
دولت‌ها در سال‌های اخیر تلاش‌های متعددی را برای کاهش مصرف سوخت و بهبود مدیریت بنزین انجام داده‌اند. ساخت پالایشگاه‌های جدید، محدود کردن کارت سوخت جایگاه‌ها، کاهش سهمیه آزاد کارت‌های سوخت و حتی ترویج استفاده از گاز طبیعی فشرده (CNG) به‌عنوان یک گزینه جایگزین، از جمله اقداماتی بودند که در این راستا صورت گرفت. اما متأسفانه این تدابیر، هنوز نتوانسته‌اند نتایج ملموسی داشته باشند.
به نظر می‌رسد که برای حل این مشکل، راهکارهای جامع‌تری نیاز است. در کنار تغییرات فناوری و به‌روز رسانی استانداردهای خودروها، باید برنامه‌های ملی برای ارتقای سطح آگاهی عمومی در زمینه مصرف بهینه سوخت و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی در دستور کار قرار گیرد.
کنترل مصرف بنزین فراتر از قیمت‌گذاری
برای جبران ناترازی بنزین، کارشناسان انرژی به راهکارهای غیرقیمتی تأکید دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگرچه راهکارهای قیمتی در کوتاه‌مدت ممکن است تأثیراتی داشته باشند، اما این روش‌ها برای کنترل مصرف بنزین در بلندمدت قابل اعتماد نیستند. افزایش قیمت بنزین، هرچند در ابتدا ممکن است باعث کاهش مصرف شود، اما پس از مدتی مردم به قیمت‌های جدید عادت کرده و مصرف دوباره به روال قبل بازمی‌گردد و حتی ممکن است روند مصرف صعودی شود.
یکی از عوامل اصلی ناترازی بنزین در کشور، وجود خودروهای غیر استاندارد است که مصرف سوخت در آن‌ها به طور قابل توجهی، تقریباً دو تا سه برابر بیشتر از استانداردهای جهانی است. این وضعیت نه تنها موجب تشدید آلودگی هوا می‌شود، بلکه به طور مستقیم بر ایجاد ناترازی در تأمین بنزین تأثیر منفی می‌گذارد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که انحصار چندجانبه در بازار خودرو، سبب کاهش تنوع انتخاب‌ها برای مردم و در نتیجه افزایش قیمت‌ها شده است.
برای حل این مشکل، ضروری است که بازار خودرو با بازارهای جهانی در رقابت قرار گیرد تا خودروسازان داخلی قادر به بهبود عملکرد خود شده و در نهایت سهم بازار منطقه‌ای را به دست آورند.
تنوع در سبد سوختی کلید کاهش مصرف بنزین
علاوه بر استانداردسازی خودروها، تنوع در سبد سوخت کشور نیز امری ضروری است که متأسفانه در کشور ما توجه کافی به آن نشده است. این غفلت سبب شده است که خودروسازان رغبت چندانی به تولید خودروهای گازسوز نداشته باشند. کارشناسان معتقدند که برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و رفع ناترازی بنزین، توجه ویژه به متنوع‌سازی سبد سوخت امری حیاتی است. یکی از راهکارهای اساسی در این زمینه، گسترش استفاده از خودروهای برقی است که می‌تواند به طور چشمگیری به کاهش مصرف بنزین و کاهش آلاینده‌های محیطی کمک کند.
الزام خودروسازان به تولید خودروهای برقی در کشور
کارشناسان انرژی بر این باورند که دولت باید شرایط لازم را برای ورود خودروهای برقی به بازار فراهم کند. به‌ویژه، این خودروها باید با قیمت مناسب، تسهیلات ویژه و بدون مالیات‌های سنگین عرضه شوند. علاوه بر این، واردات خودروهای برقی باید با مشوق‌ها و حمایت‌های ویژه همراه باشد تا این طرح بتواند به نتایج مورد انتظار دست یابد.
یکی از نکات مهمی که مطرح می‌شود، توجه به تجربه کشورهای موفق در زمینه تولید خودروهای برقی است. به‌عنوان مثال، خودروسازان چینی تقریباً ۶۰ درصد از تجارت خودروهای برقی را در دست دارند. از این رو، کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که به جای واردات خودروهای بنزینی، کشور باید به سمت مونتاژ و تولید خودروهای برقی حرکت کند و پس از مدتی، با تقویت بخش قطعه‌سازی، به تدریج به‌طور کامل به تکنولوژی ساخت خودروهای برقی دست یابد.
به گفته کارشناسان، در ابتدا باید سعی کرد ناوگان حمل و نقل سبک کشور به خودروهای برقی اختصاص یابد. در این راستا، زیرساخت‌های لازم برای واردات و تولید خودروهای برقی باید به‌طور جدی فراهم شود. برای این‌که تولید خودروهای برقی در داخل کشور افزایش یابد، پیشنهاد می‌شود که خودروسازان داخلی موظف شوند حداقل ۱۰ درصد از محصولات خود را به تولید خودروهای برقی اختصاص دهند.
در کنار این اقدامات، توسعه زیرساخت‌های لازم برای شارژ خودروهای برقی نیز ضروری است. به جای پرداخت سوبسید برای بنزین، باید در بازه زمانی ۵ تا ۶ ساله، قیمت بنزین به قیمت تمام شده داخلی نزدیک شود و سپس به تدریج به سمت قیمت‌های فوب خلیج فارس حرکت کنیم. در همین راستا، می‌توان تسهیلاتی به خودروسازان پرداخت کرد تا امکان واردات خودروهای برقی فراهم شود و درصد مشخصی از واردات خودروها به خودروهای برقی اختصاص یابد.
