به گزارش خبرنگار اقتصاد انرژی آنلاین با نزدیک شدن به فصل تابستان ۱۴۰۴، ایران با چالشی جدی در حوزه تأمین برق مواجه است. بر اساس اعلام وزارت نیرو، پیش‌بینی می‌شود تقاضای برق در اوج مصرف به ۸۵ هزار مگاوات برسد، در حالی که ظرفیت تولید کشور حدود ۶۵ هزار مگاوات است. این ناترازی ۲۰ هزار مگاواتی می‌تواند منجر به خاموشی‌های گسترده و تأثیرات منفی بر زندگی روزمره و اقتصاد کشور شود.
در تابستان ۱۴۰۳، قطعی‌های گسترده و مکرر برق در سراسر کشور، تبعات اقتصادی سنگینی به‌دنبال داشت. طبق گزارش‌های رسمی و منابع صنعتی، این خاموشی‌ها موجب وارد آمدن خسارتی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار به صنایع بزرگ کشور شدند. بخش زیادی از این زیان‌ها ناشی از توقف ناگهانی خطوط تولید، اختلال در فرآیندهای صنعتی، آسیب به تجهیزات حساس برقی و افت شدید بهره‌وری بوده است؛ به‌ویژه در صنایعی مانند فولاد، سیمان، پتروشیمی و خودروسازی که وابستگی شدیدی به برق پایدار دارند.
افزایش مصرف خانگی و استخراج غیرمجاز رمزارزها ؛ دو عامل اصلی ناترازی برق
افزایش مصرف در فصل گرما:
در فصل تابستان، با افزایش دمای هوا و گرمای شدید در بسیاری از نقاط کشور، مصرف برق به‌طور چشم‌گیری افزایش می‌یابد. طبق آمارهای منتشرشده، استفاده گسترده از کولرها و سیستم‌های سرمایشی در این فصل منجر به رشد تقاضای برق تا ۳۵ هزار مگاوات می‌شود؛ رقمی قابل توجه که حتی از کل مصرف برق برخی کشورهای همسایه نیز بیشتر است. این موضوع نشان‌دهنده فشار بالای وارده به شبکه سراسری برق و لزوم مدیریت مصرف در بازه‌های اوج مصرف، به‌ویژه در ساعات میانی روز است.
کاهش تولید نیروگاه‌های برقآبی:
کاهش شدید بارندگی در سال جاری و افت محسوس سطح آب سدهای کشور، تأثیر مستقیمی بر عملکرد نیروگاه‌های برقآبی گذاشته است. بر اساس گزارش‌های رسمی، ورودی آب به سدها نسبت به سال گذشته با کاهش ۴۲ درصدی مواجه بوده که این مسئله منجر به افت تولید برق نیروگاه‌های برقآبی تا حدود یک‌چهارم ظرفیت تولید سال گذشته شده است. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که برق‌آبی‌ها نقش مهمی در تأمین پایدار و ارزان برق در کشور دارند، به‌ویژه در زمان پیک مصرف.
صرف بی‌رویه برق توسط ماینرهای غیرمجاز
فعالیت‌های غیرمجاز استخراج رمزارزها به یکی از چالش‌های جدی صنعت برق کشور تبدیل شده است. طبق اعلام مسئولان، این فعالیت‌ها که اغلب در نقاط دورافتاده و بدون مجوز انجام می‌شود، به‌طور پنهانی مقادیر قابل توجهی از برق شبکه را مصرف می‌کند. در شرایطی که شبکه سراسری با رشد تقاضا در فصل تابستان و کاهش تولید نیروگاه‌های برقآبی روبه‌روست، مصرف بی‌رویه و خارج از کنترل این مزارع غیرقانونی، فشار مضاعفی بر زیرساخت‌های توزیع و تولید برق وارد کرده است.
راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت مصرف برق
اجرای ۳۶ بسته مدیریتی:
وزارت نیرو با هدف کاهش ۱۰ هزار مگاوات از مصرف برق در تابستان ۱۴۰۴، طرحی جامع شامل ۳۶ بسته مدیریتی را تدوین و اجرا کرده است. این بسته‌ها در شش محور اصلی طراحی شده‌اند: مدیریت مصرف، تولید در محل مصرف، مدیریت و پایش، آموزش و اطلاع‌رسانی، هوشمندسازی و بهینه‌سازی مصرف.
توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر:
توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران، به‌ویژه در حوزه‌های خورشیدی و بادی، به‌عنوان یکی راهکاری اساسی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و مقابله با بحران ناترازی برق در دستور کار دولت قرار گرفته است.
بر اساس گزارش‌ها، تا پایان سال ۱۴۰۳، ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران به حدود ۲۴۲۱ مگاوات رسیده است. نیروگاه‌های خورشیدی ۱۱۰۴ گیگاوات ساعت، نیروگاه‌های بادی ۹۸۹ گیگاوات ساعت، نیروگاه‌های برقآبی کوچک ۲۷۸ گیگاوات ساعت، توربین انبساطی ۳۵ گیگاوات ساعت و زیست توده ۱۴ گیگاوات ساعت انرژی تولید کردند.
تنظیم دمای کولرها بین ۲۴ تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد:
طبق گزارش شرکت توانیر، در سال ۱۴۰۳ تنها تجهیزات سرمایشی تا ۳۵ هزار مگاوات به شبکه برق بار اضافی وارد کردند – عددی که از کل مصرف برخی کشورهای منطقه بیشتر است. تنظیم دمای کولرها بین ۲۴ تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد یکی از مهم‌ترین و ساده‌ترین اقدامات برای کاهش مصرف برق در فصل گرم سال است. این توصیه از سوی وزارت نیرو و شرکت‌های توزیع برق بارها مطرح شده و بر اساس آمارهای رسمی، هر یک درجه کاهش دمای تنظیم‌شده کولرها می‌تواند حدود ۶ تا ۸ درصد مصرف برق دستگاه را افزایش دهد.
استفاده از لامپ‌های LED:
استفاده از لامپ‌های LED یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش مصرف برق در بخش خانگی، تجاری و صنعتی به شمار می‌رود. بر اساس اطلاعات منتشرشده از سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی، لامپ‌های LED با مصرف ۷ تا ۱۰ وات، طول عمر ۲۵ تا ۵۰ هزار ساعت و بهره‌وری نوری ۸۰ تا ۱۲۰ لومن‌بر‌وات، در مقایسه با لامپ‌های رشته‌ای ۶۰ واتی با عمر ۱۰۰۰ ساعت و راندمان پایین ۱۰ تا ۱۵ لومن‌بر‌وات، و نیز لامپ‌های کم‌مصرف ۱۵ واتی با عمر ۸۰۰۰ ساعت و بهره‌وری ۵۰ تا ۷۰، عملکردی به‌مراتب بهینه‌تر داشته و گرمای بسیار کمتری تولید می‌کنند.
به‌روزرسانی تجهیزات صنعتی
به‌عنوان یکی از راهبردهای کلیدی در کاهش مصرف برق، نقش مهمی در مدیریت بار شبکه و بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع دارد. استفاده از فناوری‌های نوین، تجهیزات کم‌مصرف و سامانه‌های هوشمند مدیریت انرژی، می‌تواند نه‌تنها مصرف برق را کاهش دهد بلکه بهره‌وری خطوط تولید را نیز افزایش دهد.
در پی تشدید ناترازی تولید و مصرف برق در کشور، کارشناسان حوزه انرژی بر لزوم اجرای فوری، هدفمند و هماهنگ سیاست‌های مدیریت مصرف از سوی دولت، صنایع و عموم شهروندان تأکید دارند. به باور متخصصان، در صورت پیاده‌سازی دقیق راهکارهای پیشنهادی در قالب بسته‌های مدیریت مصرف، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و اصلاح الگوی مصرف، امکان مهار بحران خاموشی‌های احتمالی در فصل گرم فراهم خواهد شد و کشور می‌تواند گامی مؤثر به‌سوی پایداری در تأمین انرژی و کاهش وابستگی به منابع فسیلی بردارد.
