ایران در تنگنای LNG؛ فرصت‌های از دست‌رفته در بازار جهانی گاز مایع

به گزارش اقتصاد انرژی آنلاین اهمیت توسعه صنعت گاز طبیعی مایع (LNG) برای کشورهایی که از منابع غنی گاز طبیعی برخوردار هستند، ناشی از چند عامل کلیدی است: LNG  امکان صادرات گاز به بازارهای دور دست را فراهم می‌کند، به ویژه برای کشورهایی که به خطوط لوله فرامرزی دسترسی محدود دارند. دوم، توسعه LNG موجب تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی و کاهش وابستگی به یک یا چند بازار خاص می‌شود که در افزایش امنیت انرژی و درآمدهای ارزی این کشورها نقش بسزایی دارد. همچنین گسترش ظرفیت LNG به کشورها اجازه می‌دهد سهم بیشتری از بازار جهانی انرژی به‌ویژه در مناطق پرمصرف آسیایی و اروپایی به دست آورند. با این حال، ایران با داشتن دومین ذخایر گاز طبیعی جهان، نتواسته است به طور کامل از مزایای اقتصادی و ژئوپلیتیکی این صنعت بهره‌برداری کند.

وضعیت جهانی صنعت گاز طبیعی مایع (LNG)

از منظر تاریخی، توسعه صنعت گاز طبیعی مایع (LNG) در سطح جهان عمدتاً از طریق دو منطقه شامل آسیا-اقیانوسیه و منطقه حوزه آتلانتیک شکل گرفت. مطابق گزارش اتحادیه بین‌المللی گاز (IGU) در سال ۲۰۲۳، تا پایان ماه آوریل، ظرفیت جهانی مایع‌سازی گاز طبیعی به ۴۷۸.۲۵ میلیون تن در سال رسیده است. بیش از نیمی از این ظرفیت متعلق به سه کشور ایالات متحده آمریکا، استرالیا و قطر است. ایالات متحده از نخستین روزهای شکل‌گیری صنعت گاز طبیعی مایع (LNG) نقش پیشرو داشته است.

طی یک دهه گذشته، بازار تقاضا و تجارت گاز طبیعی مایع (LNG) روند رشد تدریجی را تجربه کرده است؛ به گونه‌ای که حجم این بازار از ۲۳۷ میلیون تن در سال ۲۰۱۲ به ۴۰۱ میلیون تن در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است. بخش قابل توجهی از این رشد به ظهور آمریکا به عنوان یک صادرکننده جدید و همچنین افزایش عرضه استرالیا در سال ۲۰۱۶ باز می‌گردد.

جای خالی ایران در بازار جهانی گاز طبیعی مایع (LNG)

ایران با داشتن بیش از ۳۳ تریلیون مترمکعب ذخایر گازی اثبات‌شده، پس از روسیه در جایگاه دوم بزرگ‌ترین منابع گاز طبیعی جهان قرار دارد. این واقعیت نشان می‌دهد که با مدیریت صحیح منابع، کشور می‌تواند به عنوان یکی از تأمین‌کنندگان مهم LNG در سطح منطقه و جهان ظاهر شود، مشروط بر آنکه مسائل موجود در تولید و تأمین نیازهای داخلی را برطرف کند.

با این حال، ایران با رشد بی‌رویه مصرف و محدودیت در ظرفیت تولید گاز، به ویژه در فصول سرد سال، با مشکل تأمین انرژی روبه‌رو است. از یک سو، وابستگی بخش‌های مختلف به گاز طبیعی و مصرف غیرمؤثر انرژی و از سوی دیگر، اتکا به میدان پارس جنوبی و افت فشار این میدان، مشکلات عمده‌ای را در تأمین گاز ایجاد کرده است.

یکی دیگر از موانع اصلی توسعه صنعت LNG در ایران، عدم دسترسی به فناوری‌های روز مایع‌سازی گاز به دلیل تحریم‌ها و انحصار فناوری در اختیار شرکت‌های غربی است. این محدودیت باعث توقف پروژه‌های بزرگ مانند ایران  LNG، پارس LNG و پرشین LNG شده است و روند توسعه این صنعت را کند کرده و موجب شده ایران با وجود ذخایر عظیم گاز، جایگاه قابل توجهی در بازار جهانی LNG نداشته باشد.

ضرورت‌ها و راهکارهای توسعه صنعت گاز طبیعی مایع (LNG)

در شرایط کنونی صنعت گاز ایران، توسعه واحدهای LNG با سه چالش و نیاز اصلی مواجه است:

1. تأمین مالی و سرمایه‌گذاری: جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای پروژه‌های LNG، نیازمند ایجاد بستر اقتصادی مناسب، رفع انحصارها، تضمین بازده اقتصادی و کاهش ریسک‌های سیاسی و فنی است. دولت باید زمینه حضور بخش خصوصی را فعالانه فراهم کند.
2. فناوری و لایسنس: تحریم‌ها و محدودیت در دسترسی به فناوری‌های اروپایی مایع‌سازی گاز، مانعی جدی است. راهکار جایگزین می‌تواند بهره‌گیری از فناوری‌های موجود در چین، روسیه و توان داخلی در قالب پروژه‌های کوچک‌مقیاس باشد.
3. نیاز داخلی و تأمین خوراک: با توجه به کمبود گاز در داخل، توسعه صادرات LNG باید با دقت و در اولویت پس از تأمین نیاز داخلی انجام شود. یکی از راهکارهای مکمل، واردات گاز از کشورهای همسایه مانند ترکمنستان و روسیه است. این موضوع نیازمند مطالعات اقتصادی و فنی دقیق، با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های موجود است.