به گزارش اقتصاد انرژی آنلاین به نقل از خراسان طرح آزمایشی انتقال سهمیه سوخت از کارت سوخت به کارت بانکی در تهران آغاز شده است. اقدامی که در صورت فراگیری و توسعه می تواند مصرف سوخت را مدیریت، قاچاق را کنترل و عدالت یارانه ای را محقق کند.
در حالی که ناترازی در مصرف و تولید بنزین در کشور به یک دغدغه راهبردی تبدیل شده و مصرف روزانه بنزین ۱۵ تا ۲۰ میلیون لیتر بیشتر از تولید داخلی است، گزارش ها حاکی از آغاز آزمایشی طرح انتقال سهمیه بنزین به کارت بانکی در یکی از جایگاه های سوخت در تهران است.
در این طرح، سهمیه ۶۰ لیتری ماهانه بنزین به جای کارت سوخت، به کارت بانکی مالک خودرو منتقل می شود و فرد می تواند با همان کارت بانکی بدون نیاز به کارت سوخت، سوخت‌گیری کند.
عدالت بنزینی؛ از خودرو به کد ملی
یکی از مهم ترین وجوه طرح جدید، تغییر مبنای سهمیه از «خودرو» به شخص است. گزارش خبرگزاری ایسنا در این رابطه حاکی از این است که مطابق تاکید مسئولان، تغییری در میزان و قیمت سهمیه سوخت رخ نخواهد داد. با این حال سلیمانی مدیر روابط عمومی شرکت مجری طرح در گفت وگو با خبرگزاری فارس گفته است: در این طرح قرار نیست به تعداد خودروهای هر فرد سهمیه سوخت داده شود، بلکه بر اساس کد ملی به هر شخص سهمیه مد نظر ماهانه که فعلاً همان ۶۰ لیتر است، اختصاص خواهد یافت. وی تاکید می کند برای هر خانوار این سهمیه به حساب سرپرست خانوار تعلق خواهد گرفت.
اگر چه در مرحله اول، سهمیه ها همانند روال فعلی به خودروها تخصیص می یابد، اما حرکت به سمت «سهمیه برای هر فرد»، گامی در جهت رفع تبعیض میان دارندگان چند خودرو و خانوارهای دارای یک خودرو و حتی خانوارهای بدون خودروست. به ویژه اگر این سهمیه در نهایت برای همه ایرانیان قابل استفاده یا فروش باشد.
پایان دوران کارت های سوخت سرگردان
سامانه کارت های سوخت که زمانی برای کنترل مصرف طراحی شد، اکنون به یکی از مجازی قاچاق و هدررفت منابع یارانه های تبدیل شده است. بر اساس آمارها، ده ها هزار کارت سوخت در کشور بدون ثبت به نام مالک واقعی در گردش هستند و بیش از ۳۰ درصد بنزین کشور با کارت جایگاه و خارج از رصد سیاست‌گذار توزیع می شود.
مالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، تأکید کرد: «فیزیک کارت سوخت یکی از پایه‌های قاچاق است. با انتقال سهمیه به حساب بانکی، نه‌تنها امکان رصد دولت افزایش می‌یابد، بلکه بستر فساد خشکیده می‌شود.»
کلید خوردن بازار ثانویه بنزین
یکی از نوآوری‌های مهم این طرح، فراهم‌سازی بستر فروش سهمیه مازاد توسط افراد و خرید بنزین خارج از سهمیه از بازار شفاف است. به گفته مجریان، در این بازار ثانویه، حتی دولت موظف خواهد بود سهمیه مازاد را به بالاترین نرخ خریداری کند.
چنین ساختاری علاوه بر ایجاد انگیزه صرفه‌جویی، به واقعی‌سازی تدریجی قیمت سوخت کمک خواهد کرد و نقش اصلاحی مهمی در الگوی مصرف دارد؛ بدون آن‌که یارانه افراد کم‌مصرف حذف شود.
موبایل به‌جای کارت سوخت
در اجرای طرح جدید، دریافت رمز سوخت‌گیری به‌جای کارت فیزیکی، به وسیله گوشی انجام می‌شود. این رمز از سه طریق در دسترس خواهد بود:
۱. برنامه «سوخت من»
۲. کد USSD برای گوشی‌های ساده
۳. رمز اضطراری از جایگاه در شرایط خاص
با این حال، وابستگی به گوشی ممکن است در مناطق کم‌برخوردار یا برای افراد مسن چالش‌برانگیز باشد. ارائه گزینه‌هایی مانند دریافت رمز از کارتخوان بانکی جایگاه یا پیامک، می‌تواند این مانع را کاهش دهد.
پرداخت خودکار یا حضوری؟
برای پرداخت هزینه بنزین در این طرح دو روش پیش‌بینی شده است:
۱. پرداخت مستقیم در جایگاه با کشیدن کارت بانکی
۲. برداشت خودکار هزینه ۳ تا ۶ ساعت پس از سوخت‌گیری
این انعطاف می‌تواند تجربه سوخت‌گیری را ساده‌تر و هوشمندتر کند.
گامی برای مهار قاچاق و واردات
با وجود تلاش‌ها برای توسعه پالایشگاهی، ایران همچنان برای تأمین سوخت مصرفی به واردات وابسته است. برآوردها نشان می‌دهد واردات بنزین در سال گذشته به حدود ۳ میلیارد دلار رسید و ممکن است در سال جاری به ۵.۵ میلیارد دلار برسد. این در حالی است که دولت برای اجرای دو مرحله طرح کالابرگ رمضان، تنها یک میلیارد دلار برداشت از صندوق توسعه ملی داشت.
بر این اساس، طرح جدید می‌تواند با کاهش قاچاق و اصلاح مصرف، نقش مهمی در کاهش فشار ارزی کشور ایفا کند.
طرحی با چشم‌انداز ملی
در مجموع، طرح انتقال سهمیه بنزین به کارت بانکی در صورت اجرای موفق، زمینه‌ساز تحولاتی عمیق در حوزه انرژی خواهد بود:
عدالت یارانه‌ای از طریق تخصیص به هر ایرانی
شفاف‌سازی مصرف با حذف کارت‌های سرگردان
ایجاد بازار ثانویه برای فروش و خرید بنزین
بسترسازی برای واقعی‌سازی تدریجی قیمت‌ها
با این حال، موفقیت این طرح وابسته به چهار شرط کلیدی است: شفافیت، پوشش سراسری، اقناع عمومی و طراحی ساده و فراگیر برای همه قشرها.
