به گزارش اقتصاد انرژی هنوز مراسم افتتاح رسمی این طرح راهبردی و مهم صنعت نفت اعلام نشده است اما به گفته وزیر نفت، ساخت خط لوله نفت گوره- جاسک پایان یافته است و صادرات نخستین محموله نفتی از پایانه جاسک در خردادماه انجام خواهد شد که مقدمه افتتاح رسمی فاز نخست طرح است.
از این رو در همین ماه جاری یکی از مهم‌ترین پروژه‌های نفتی کشور به طور رسمی به امکانات صنعت نفت ایران افزوده میشود. پروژه‌ای که در حال حاضر توان انتقال 350 هزار بشکه در روز نفت خام را دارد و با رسیدن این میزان نفت به پایانه صادراتی جاسک طی روزهای آتی، باب جدیدی در صنعت نفت ایران گشوده میشود.
با تکمیل این پروژه امکان انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت خام از جنوب غربی ایران به آب‌های آزاد دریای عمان فراهم خواهد شد. این امکان، جایگاه ایران در بازارهای بین‌المللی نفت را بویژه در بازار رقابتی این کالا ارتقا خواهد داد. چراکه به مبادی صادراتی کشور تنوع می‌بخشد و در این جنگ بازاریابی نفت خام برای ایران یک برگ برنده محسوب میشود. بویژه آنکه منطقه خاورمیانه و خلیج فارس یک بار در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و بارها پس از آن، حتی در درگیری‌های لفظی بر سر تنگه هرمز، اهمیت ایجاد یک پایانه جدید به دور از خلیج فارس و در آب‌های دریای عمان را آشکار کرده است.
البته هدف از اجرای این پروژه چند وجهی تنها به ایجاد یک پایانه صادراتی جدید و کم ریسک برای کشور در شرق تنگه هرمز خلاصه نمی‌شود. توسعه پایدار منطقه مکران؛ ایجاد صنایع پایین دستی نفت؛ اشتغالزایی و رونق اقتصادی منطقه از دیگر ویژگی‌های ممتاز این طرح است. ضمن آنکه باب جدیدی در داخلی سازی و صرفه‌جویی ارزی با این پروژه در صنعت نفت باز شده است که می‌تواند روحیه تکیه بر توان داخل را تقویت کند.
تمرکززدایی از پایانه‌های صادراتی نفت خام
انتقال نفت ایران از دهه ۶۰ و پس از جنگ ایران و عراق به نوعی دغدغه کشور بوده و اکنون پس از 40 سال این آرزوی دیرینه محقق شده است. با راه‌اندازی پایانه جاسک، حالا موقعیت ممتازتری برای صنعت نفت ایران و امنیت کشور فراهم شده است که نتیجه احداث این پایانه و خط لوله انتقال نفت خام از گوره به جاسک است. خط لوله‌ای ۱۰۰۰ کیلومتری که از تلمبه خانه‌ای در گوره بوشهر آغاز میشود از جنوب استان فارس عبور می‌کند و در پایانه جدید جاسک -هرمزگان به سرانجام می‌رسد.
نقطه شروع جدی ایجاد خط لوله گوره به جاسک خرداد ماه ۱۳۹۶ بود اما با دست رد شرکت‌های بین المللی بر سینه صنعت نفت ایران این طرح عملاً تا اواسط سال 97 پیشرفتی نداشت و هیچ شرکتی نیز در داخل نبود که بتواند قطعات و تجهیزات مورد نیاز آن را تأمین کند اما سرانجام در اوایل سال 1398 با توانمندسازی بخش داخلی زمینه ساخت این پروژه و بهره برداری از بخشی از آن زیر سایه شدیدترین تحریم ها و بحران همه گیری کووید19 فراهم شد.
براساس گزارش شرکت ملی نفت ایران، طبق برآوردهای انجام شده برای طرح، مدت زمان اجرای طرح ۵۴ ماه بود که مبدأ خط از منطقه گوره شهرستان گناوه استان بوشهر شروع شد و پس از عبور از استان‌های بوشهر، فارس و هرمزگان از ۶۰ کیلومتری غرب شهر جاسک (منطقه کوه مبارک) به ترمینال و تأسیسات دریایی تازه تأسیس شده، متصل می‌شد. اما اکنون به مرحله بهره برداری از آن به میزان 350 هزار بشکه در روز نفت صادراتی کشور رسیده ایم.
همچنین در محل اراضی غرب جاسک ۳ پالایشگاه و ۳ پتروشیمی جانمایی شده که قرار است توسط سرمایه‌گذاران بخش خصوصی احداث شود. به عبارتی علاوه بر داخلی سازی پروژه، ایجاد اشتغال در حین ساخت این خط لوله و پس از آن، مجالی برای توسعه پایدار و اشتغالزایی در سواحل مکران نیز فراهم شده است که می تواند چهره این منطقه را عوض کند.
اولین‌ها و ترین‌ها به دور از کمک خارجی ها
شاید یکی از مهم‌ترین ویژگی های این پروژه نفتی کشور آن باشد که بدون همکاری های خارجی و واردات به نتیجه رسیده است. به همین خاطر هم «اولین ها و ترین های بسیاری» را در دل خود دارد.
برای مثال، برای اولین بار در کشور ایجاد زنجیره تولید لوله NACE (تولید تختال، ورق عریض و لوله ۴۲ اینچ)، تولید مواد اولیه پوشش FBE، طراحی و ساخت پمپ‌های ۲.۷ مگاواتی، ساخت شیرآلات ۴۲ اینچ رقم خورد. زنجیره تولید لوله با مشارکت شرکت‌های ایرانی کامل شد و طراحی و ساخت ۵۰ الکتروپمپ توسط پمپ سازان ایرانی، آن چیزی نبود که در صنایع ایران پیش از این تجربه شده باشد. احداث مخازن ذخیره در منطقه جاسک از نوع BOT و تأسیسات بارگیری دریایی از نوع EPC نیز به شرکت های ایرانی سپرده شده و به همین خاطر است که گفته می شود، سهم تولید داخل و شرکت های داخلی از این پروژه 91 الی 95 درصد است.
این پروژه اعتباری معادل 2 میلیارد دلار دارد. ممکن بود در نبود تحریم ها بخش قابل توجهی از آن صرف واردات کالا و قطعات اولیه از جمله ورق فولاد شود؛ اما اکنون می توان گفت که قسمت اعظم آن به چرخه اقتصاد کشور تزریق شده است. گفته می شود که با این داخلی سازی از خروج بیش از ٥٠٠ میلیون یورو ارز جلوگیری شده و ٥ هزار نفر را مستقیم و ١٠ هزار نفررا غیرمستقیم در اوج تحریم ها و فشارهای اقتصادی مشغول به کار کرده است.
از نگاه کارشناسان تولید شیرهای انتقال، الکتروپمپ‌های مورد نیاز، ساخت هزار کیلومتر خط لوله انتقال نفت در کنار ساخت مخازن، پایانه و گوی شناور در منطقه جاسک با استفاده از توان داخلی نشان‌دهنده عزم ملی برای به ثمر رسیدن این طرح راهبردی و نماد واقعی تکیه بر توان داخل است.
پیشرفت پروژه در فاز اول
اکنون نفت در این رگ تازه صنعت نفت جریان دارد و از دل کوه ها و دشت های ایران به سمت پایانه صادراتی جدید در حرکت است و آنطور که مسئولان صنعت نفت می گویند در هفته های آتی و احتمالاً در اواسط خرداد به پایانه جاسک می رسد، سپس از آنجا صادر خواهد شد.
به گزارش «انرژی امروز» از روزنامه ایران، این پروژه که در ابتدای سال 98 به طور رسمی و جدی آغاز شد، به طور کلی بیش از 80 درصد پیشرفت دارد. میزان پیشرفت فاز اول آن 95 درصد است و به واسطه همین فاز اول نیز درحال انتقال نفت از خوزستان به شرق تنگه هرمز است.
به نظر می رسد که با رسیدن اولین محموله نفتی به پایانه صادراتی خارک، آغاز سفر نفت از این پایانه صادراتی به کشور مقصد، در آینده‌ای نزدیک آیین افتتاح و بهره‌برداری رسمی این طرح ملی با حضور رئیس جمهوری نیز برگزار شود.
