افزایش تولید نفت ایران به ۶.۵ میلیون بشکه، رویا یا واقعیت!؟

اقتصاد انرژی: کابینه حسن روحانی که پیش از این بدهی سنگینی را برای دولت بعد ایجاد کرده بودند، حالا به دنبال مسئولیت تراشی برای دولت سیزدهم هستند. بیژن زنگنه وزیر نفت به تازگی اعلام کرده که دولت بعدی باید ظرفیت تولید نفت خود را ۶.۵ میلیون بشکه برساند. البته زنگنه تنها عضو کابینه حسن روحانی نیست که  چنین نگاهی درباره ظرفیت تولید  نفت دارند. اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور هم گفته که کشور با برنامه ریزی می تواند بیش از ۷ تا ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید کند. این گفته ها در شرایطی مطرح می شود که ظرفیت تولید نفت  از ۴.۲ میلیون بشکه در سال ۹۲ حالا به ۳.۸ میلیون بشکه رسیده است.

مرتضی بهروزی فر کارشناس انرژی که دست یافتن به این حجم از تولید را غیر ممکن می دانند می گوید : نبود ثبات موجب شده که سرمایه از ایران فراری باشد. وقتی ثبات اقتصادی نداشته باشیم، بهترین منابع خدادادی را هم داشته باشیم، سرمایه گذار حاضر به ورود به ایران نیست.

 نرسی قربان دیگر کارشناس انرژی اما معتقد است در صورت جذب سرمایه گذاری کلان  خارجی می توان تولید نفت در کشور را افزایش داد. به گفته او، هر بشکه افزایش ظرفیت تولید  حدود ۲۰ هزار دلار سرمایه گذاری جدید می طلبد.

۲۰ هزار دلار هزینه هر بشکه افزایش ظرفیت تولید نفت

«ذخایر نفتی ایران حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیارد بشکه  تخمین زده می شود. این مقدار بیشتر از ذخایر موجود در روسیه و آمریکاست. اما میزان تولید این کشورها دوبرابر ما و حدود ۱۰ میلیون بشکه در روز است.» این بخشی از گفته های نرسی قربان کارشناس انرژی است که معتقد است به لحاظ تئوری امکان افزایش ظرفیت تولید ایران وجود دارد. اما سوال اینجاست که آیا از نظر فیزیکی این هدف گذاری ها چقدر قابل دست یابی است.

او که رشد ظرفیت تولید نفت ایران را مستلزم سرمایه گذاری کلان خارجی ها می داند، گفت: برای هر بشکه افزایش ظرفیت حدود ۲۰ هزار دلار سرمایه گذاری جدید  نیاز است. با این اوصاف اگر قرار باشد حدود ۳ میلیون بشکه به ظرفیت تولید کشور افزوده شود باید دست کم حدود ۶۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری جدید در این حوزه اتفاق افتد.

این کارشناس انرژی با بیان اینکه کارتل‌ها برای سرمایه‌گذاری در ایران نیازمند مشوق‌هایی هستند که بتوانند در ایران حضور پیدا کنند، ادامه داد: جذب سرمایه‌های خارجی نیازمند، حل مشکل تحریم‌های اقتصادی و توسعه مناسبات ارتباطی با جهان پیرامونی است

او که الحاق به FATF را یکی از بایدهای افزایش ظرفیت تولید می داند، گفت: تا زمانی که موضوع FATF تعیین تکلیف نشود، ایران نمی‌تواند بازگشتی به فضای بین‌المللی اقتصاد داشته باشد. حتی کشورهایی مانند چین و روسیه اعلام کرده‌اند، بدون پیوستن ایران به این کنوانسیون حاضر به تبادل اقتصادی با کشورمان نیستند.

تولید ۳.۸ میلیون بشکه نفت خود اکبر است

در این میان اما برخی از کارشناسان نه تنها امیدی به افزایش ظرفیت تولید نفت ایران ندارند، بلکه نسبت به  کم رنگ شدن نقش ایران در بازارهای نفت در سال های آینده هشدار می دهند. دکتر مرتضی بهروزی فر کارشناس انرژی با اشاره به تحریم های اقتصادی علیه ایران می گوید که حفظ همین سطح تولید ۳.۸  میلیون بشکه در روز با توجه به وضعیت فعلی ما خود جهاد اکبر است.

افزایش ظرفیت تولید مستلزم انتقال تکنولوژی جدید است. اگر تکنولوژی روز را داشته باشیم می توانیم ظرفیت تولیدمان را بیشتر کنیم. اما هم اکنون به دلیل تحریم ها تکنولوژی که در صنعت نفت و سایر صنایع وابسته استفاده می شود، مربوط به سالها قبل است.

مشکل ما نبود تعامل با دنیاست

به گفته این کارشناس انرژی، ایران ظرفیت و منابع خدادادی خیلی خوبی دارد اما به دلیل شرایط بد فضای کسب و کار، بروکراسی های اداری و نبود ثبات در قوانین سرمایه گذاران خارجی تمایل زیادی برای حضور در بازار ایران ندارند. ضمن اینکه درسال های گذشته عمل تحریم های اقتصادی علیه ایران، ورود سرمایه به ایران را غیر ممکن کرده است.

بهروزی فر با بیان اینکه مشکل امروز ما نبود تعامل با دنیاست، تاکید کرد: در صورت لغو تحریم ها بخش زیادی از مشکلاتی که امروز در حوزه انتقال تکنولوژی داریم، حل خواهد شد، اما تا زمانی که مشکل خود را با دنیا حل نکنیم، نه تنها ظرفیت تولید ما بیشتر نخواهد شد، بلکه به واسطه قدیمی بودن تجهیزات  به مرور شاهد افت ظرفیت تولید خود هم خواهیم بود.

عراق جای ایران را گرفت

او با بیان اینکه ما در ایران ثبات اقتصادی و سیاسی نداریم، به ذکر مثالی در اینباره پرداخت و به بازار گفت: یک دشت هر چقدر هم که سرسبز باشد، اگر نا امن باشد، آهو یک لحظه هم در آن نمی ماند. سرمایه هم همینطور بوده و همواره به دنبال جایی است که ثبات در آن وجود داشته باشد.

او با اشاره به وضعیت تولید در ۱۸ سال گذشته، گفت: ایران پیشتر دومین تولیدکننده نفت اوپک بوده اما حالا کشور جنگ زده ای همچون عراق وضعیت بهتری نسبت به ما داشته و توانسته جایگاه ایران را در بین تولیدکنندگان اوپک از آن خود کنند.

بهروزی فر با بیان اینکه  ایران از نظر تامین سرمایه و تکنولوژی در موضع ضعف قرار دارد،  افزود: طرف عراقی براحتی می‌ تواند با تمام شرکت‌ های معتبر و صاحب‌ نام جهان وارد مذاکره و همکاری شود. به همین دلیل تمایلی برای همکاری با ایران در حوزه هایی همچون آزادگان و مجنون  ندارد.

تولید نفت ایران چقدر است؟

منابع ثانویه اوپک گفته اند ایران در ماه آوریل بطور متوسط روزانه حدود ۲ میلیون و ۳۹۳ هزار بشکه نفت خام تولید کرده است؛ در ماه‌های مارس و فوریه میزان تولید نفت این کشور به ترتیب ۲ میلیون و ۳۲۰ هزار بشکه و دو میلیون و ۱۷۶ هزار بشکه اعلام شده بود.

اوپک می‌گوید که مجموع تولید نفتی ۱۳ عضو اوپک در ماه قبل (آوریل) روزانه بیش از ۲۵ میلیون بشکه بوده که روازنه ۳۰ هزار بشکه از ماه قبلی (مارس) بیشتر بوده است.

گزارش های منتشر شده از سوی برخی از منابع خبری از صادرات یک میلیون بشکه ای نفت ایران حکایت می کند که به اذعان کارشناسان اقتصادی بخش زیادی از آن به مقصد چین بوده است.  البته آنگونه که حمید حسینی کارشناس انرژی به بازار می گوید: ترس خرید از ایران در بین سایر کشورها هم کاهش پیدا کرده و تعداد مشتریان ایران رو به افزایش است.

کاهش تدریجی فروش نفت ایران

تحریم صادرات نفت ایران فرصت مناسبی برای کشورهای رقیب ایران فراهم کرد تا سهم ایران را در بازار نفت تصاحب کنند.  با سخت تر شدن تحریم ها در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ درآمدهای نفتی ایران به شدت کاهش پیدا کرد. مقام‌های آمریکایی پیش از اعمال تحریم‌های نفتی بارها گفته بودند قصد دارند فروش نفت ایران را به صفر برسانند

گر چه صادرات نفت ایران به صفر نرسیده اما بنا بر تخمین‌ها، صادرات نفت ایران به حدود ۳۰۰ هزار تا نیم میلیون بشکه در روز کاهش یافته در حالی که در آوریل ۲۰۱۸، پیش از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، صادرات ایران روزانه به ۲.۵ میلیون بشکه می‌رسید.

طبق گفته های اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور در سال های تحریم حتی کشورهای دوست هم حاضر به خرید نفت ایران نبودند. همین مساله موجب شده که طبق گفته های شخص دوم دولت حسن روحانی میزان درآمد نفتی کشور در سال  به  حدود ۸ میلیارد دلار  کاهش پیدا کند. این در حالی است که درآمد نفتی ایران در سال های ابتدایی دهه ۹۰ حدود ۱۱۹ میلیارد دلار بوده است.

البته این تنها مسئول دولتی نبود که از مشکلات پیش روی ایران برای فروش نفت سخن گفته بود. محمد باقر نوبخت، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه در نشست اعضای شورای توسعه و برنامه‌ریزی همدان گفت: “شدیدترین مرحله تحریم نفت در برابر غذا بود اما الان در شرایطی هستیم که این بی‌انصاف‌ها و دژخیمان حتی برای غذا و دارو اجازه فروش یک قطره نفت را نمی‌دهند. “

البته فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد ایران به تازگی درآمد نفتی کشور در یازده ماه سال ۱۳۹۹ را حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرده است.