مریم واعظی _ حدود دو ماه از آخرین دور مذاکرات هسته‌ای برجام می‌گذرد. همچنین با شروع دولت جدید در ایران، آمریکا تلاش می‌کند با محدود کردن خریداران نفت ایران، سیاستمداران را مجبور به حضور در پای میز مذاکره کند. این در حالی است که روسیه، بزرگ ترین متحد ایران و یکی از صادرکنندگان نفت آسیا، در مقابل تحریم بازارهای نفتی ایران، واکنشی منفعلانه اتخاذ کرد.
در ادامه ضمن بررسی افزایش تقاضا در بازار نفت پس از واکسیناسیون عمومی و تصمیم اوپک پلاس مبنی بر افزایش تولید نفت، آینده فروش و صادرات نفت ایران از دیدگاه کارشناسان این حوزه را مرور می‌کنیم.
پس از روی کار آمدن دولت جو بایدن در آمریکا و از سرگیری مذاکرات برجام، گزارشهایی از رویترز و بلومبرگ مبنی بر افزایش تولید و فروش نفت ایران تا حدود 2 میلیون بشکه در روز منتشر شد. همچنین در این دوران ایران به دنبال تماس با مشتریان سنتی و قدیمی خود در این بازار بود تا در صورت کاهش تحریم‌ها دوباره سهم خود را از این بازار به دست آورد.
در این خصوص سعید میرترابی، کارشناس بازار نفت در گفت و گو با اقتصاد انرژی می‌گوید: ظرفیت تولید نفت ایران، پیش از تحریم‌ها، حدود 4 میلیون بشکه در روز بوده است. با توجه به اینکه در سال‌های اخیر، سرمایه گذاری قابل توجهی در بخش نفت ایران و زیر ساخت‌های آن صورت نگرفته، در صورت کاهش تحریم‌های نفتی نهایت ظرفیت تولید ما به میزان قبل از تحریم‌ها (چیزی حدود چهار میلیون بشکه نفت خام در روز و حدود 700 هزار بشکه میعانات گازی که توانمندی معمول ما در این صنعت بود) می‌رسد.
موانع پیش روی ایران پس از لغو تحریم‌ها
در سال‌های گذشته که بازار نفت ایران زیر سایه تحریم بود، طبق اطلاعات منابع داخلی و خارجی مانند بلومبرگ، فروش نفت ایران تحت نام دیگر کشورهایی از جمله عراق، امارات، مالزی در بازار چین به فروش می‌رسید. در حال حاضر ذخایر نفتی ایران برای بازگشت به کانال فروش رسمی، حدود 60 میلیون بشکه برآورد شده است. با این حال آمادگی ایران برای بازگشت به بازار طبق برآورد منابع داخلی، دست کم سه تا 6 ماه و حداکثر 12 تا 15 ماه زمان نیاز دارد.
محمد علی خطیبی، عضو سابق اوپک درباره این بازه زمانی به اقتصاد انرژی گفت: بازگشت ایران به بازار نفت فرایندی طولانی بوده و ایران بلافاصله پس از لغو تحریم‌ها، نمی‌تواند به ظرفیت صادراتی خود پیش از دوران تحریم بازگردد. باید دید در این مدت که تحریم‌ها به ویژه در سه سال اخیر، تا چه میزان بر توان تولید ما تاثیر گذاشته و چه مقدار از این توان بازگشتنی است؛ زیرا در صورت افول مقداری از توان تولید، بازگشت به آن بسیار دشوار است.
این کارشناس حوزه نفت همچنیم ضمن اشاره به موانعی در زمینه حمل و نقل و انتقال پول، گفت: این‌ها عواملی هستند که باعث می‌شود تولید و صادرات ایران نتواند به دو و نیم میلیون بشکه در روز برسد.
تقابل ایران و دیگر اعضا اوپک
ایران برای بازیابی سهم بازار صادراتی خود پیش از تحریم‌ها، علاوه بر عوامل یاد شده، با صادر کنندگان نفتی دیگر که در این سال‌ها بازار ایران را به دست آورده‌اند مواجه است.
با توجه به آخرین تصمیم اوپک پلاس مبنی بر افزابش تولید و لغو کاهش عرضه به دلیل بالا رفتن تقاضا پس واکسیانسیون عمومی در جهان، وزیر نفت عربستان چندی پیش اعلام کرد که اوپک فضای کافی برای افزایش تولید ایران را باز گذاشته است. همچنین روسیه بزرگترین متحد ایران در منطقه، نگرانی خود را از بابت ورود ایران به بازار فروش نفت و بر هم خوردن عرضه و تقاضا اعلام کرده است.
سعید میرترابی کارشناس بازار نفت، ضمن ارزیابی روابط ایران و روسیه در مورد فروش و صادرات نفت ایران در صورت لغو تحریم‌های اقتصادی، اعلام کرد: روسیه به لحاظ توانایی تولید و صادرات نفت از ما جلوتر است. بنابراین از نظر منطقی ما رقیب روسیه نیستیم؛ زیرا این کشور بیش از دو برابر ایران توان تولید و صادرات نفت دارد.
او با بیان اینکه ورود ایران به بازار نفت فشار کاهشی بر قیمت این محصول در بازار جهانی دارد، افزود: با توجه به اینکه روسیه علاقه مند به حفظ قیمت نفت در سطح مطلوب است، ورود تمام عیار ایران به بازار نفت برای روسیه خبر خوشایندی نیست.
خطیبی،کارشناس حوزه انرژی ضمن بررسی روابط ایران با خریداران نفت ایران گفت: ما به جای اینکه در مقابل کشورهایی که بازار نفت ما را در دست دارند موضع بگیریم، ابتدا باید سعی کنیم تحریم‌ها برداشته شود، سپس با مشتریان سنتی خود ارتباط قوی برقرار کنیم. همچنین می‌بایست در مقابل ما از آن‌ها کالا بخریم تا دوباره بالانس تجاری در صادرات نفت برقرار شود.
او با بیان اینکه بازار فروش نفت یک بازار رقابتی است، افزود: طبیعی است که بازگشت ایران برای روسیه به عنوان صادرکننده بزرگ نفت که بازارهایی مشابه بازارهای فروش ایران دارد، همراه با از دست دادن بخشی از سهم بازار بوده و این موضوع مطلوب روسها نیست.
این کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد: ما به جای رقابت با روسیه باید بر روی مشتریان سنتی خود کار و آن‌ها را متقاعد کنیم که چه در وضعیت تحریم و چه در پسا تحریم، نفت بیشتری از ما بخرند. ما نیازی به رقابت با فروشندگان نداریم؛ زیرا این مشتریان هستند که تعیین می‌کنند از کجا نفت بخرند و همیشه تمایل به تنوع در بازار عرضه داشته اند.
خطیبی درباره میزان فروش نفت دولت سیزدهم در دوران تحریم، گفت: عملکرد ایران در دوران تحریم بستگی به این دارد که تیم جدید تا چه اندازه می‌تواند از روش‌های خاصی نفت ایران را صادر کند.
او در خصوص تقویت روابط ایران با مشتریان آسیایی و اروپایی حتی در دوران تحریم‌های اقتصادی، گفت: خرید نفت از ایران برای مشتریان سنتی ما با ریسک همراه است؛ بنابراین ما باید خودمان این ریسک را بپذیریم. همان طور که در دولت روحانی این ریسک را پذیرفته بودیم و نفت را با کشتی و بیمه خود در سواحل آن‌ها تحویل می‌دادیم. ما به آن‌ها نفت می‌فروختیم و در مقابل کالاهای مورد نیاز را وارد می‌کردیم. ایران باید با فعال کردن دیپلماسی اقتصادی انرژی، با مشتریان سنتی خود مذاکرات جدی تری داشته باشد.
