مرجعیت و دیپلماسی علمی در دولت سیزدهم

به گزارش اقتصاد انرژی به نقل از خبرگزاری ایرنا :

مرجعیت و دیپلماسی علمی از کلیدواژه‌های حوزه آموزش عالی و در سیاست‌گذاری علم و فناوری و کسب رتبه‌های برتر در آن برای همه کشورها مهم است. شاخص‌های ارزیابی این مفاهیم مهم، جسته و گریخته توسط کارشناسان تبیین شده است.

ارتباطات بین‌المللی دانشمندان، استادان و دانشجویان با دیگر کشورها، تعداد دانشجویان داخلی و بین‌الملل در حال تحصیل در هر کشور، تعداد نشریات و مقالات علمی منتشر شده از یک کشور در نشریات مهم و معتبر علمی برای اشاعه علم آن کشور و تعداد نشریات نمایه‌شده در پایگاه‌های بین‌المللی و به طور کلی افزایش میزان رویت‌پذیری دستاوردهای علمی دانشمندان، تعداد کتاب‌هایی که توسط انتشارات بین‌المللی از یک کشور منتشر می‌شود، ثبت اختراعات یک کشور و حضور دانشمندان آن کشور در جوایز بین‌المللی، تعداد دانشمند برتر شامل دانشمندان پراستناد (highly cited researcher) یک درصد و دو درصد و تعداد دانشگاه‌های هر کشور در نظام‌های رتبه‌بندی برخی از مولفه‌های اثرگذار در مرجعیت علمی کشورها است.

اهمیت برتری علمی در سطح جهان به اندازه‌ای است که کشورهای مختلف بودجه زیادی را برای این امر اختصاص می‌دهند. محمد حسن‌زاده رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران درمورد بودجه پژوهش می‌گوید: در دنیا برای تحقیق و توسعه حدود سه تریلیون دلار هزینه می‌شود که این معادل سه درصد از تولید ناخالص داخلی دنیا است. کشورها بر اساس این‌که چقدر پیشرفته هستند برای تحقیق و توسعه هزینه می‌کنند و میزان آن از حدود نیم درصد تا ۴، ۵ و ۶ درصد از تولید ناخالص داخلی و متوسط آن در دنیا سه درصد است.

به گفته استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس امروزه اشاعه دانش برای سرآمدی دانشمندان مهم‌تر شده است؛ زیرا روزانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار مقاله در دنیا منتشر می‌شود و به همین دلیل Visibility یا رؤیت‌پذیری مهم شده است.وزارت علوم در دولت سیزدهم پنج اولویت را اعلام کرد؛ مرجعیت و دیپلماسی علمی، فناوری و نوآوری؛ آموزش، پژوهش و برونداد هدفمند؛ نوآوری فرهنگی و فرهنگ نوآوری؛ شاگرد، فناوری و نوآورپروری؛ تولید، خدمت، ثروت و سرمایه از دانش.

با توجه به اینکه مرجعیت و دیپلماسی علمی، فناوری و نوآوری اهمیت زیادی برای وزارت علوم دارد، تلاش‌های مختلفی در این زمینه ازجمله اقدام برای نمایه‌سازی نشریات داخلی در پایگاه‌های بین‌المللی و حمایت از دانشمندان جوان و پُراستناد و تجهیز دانشگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها انجام داده است. در ذیل نگاهی کوتاه به این اقدامات شده است.

افزایش تعداد نشریات ایرانی در پایگاه‌های استناد

• نشریات نمایه شده در پایگاه وب او ساینس (web of science) با افزایش ۶ واحدی در بازه زمانی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ به عدد ۷۳ عنوان نشریه رسیده است. همچنین ۱۴۴ عنوان نشریه از ایران اکنون در پایگاه اسکوپوس (scopus) نمایه شده است که در بازه زمانی دوساله با ۴۳ واحد افزایش یافته است. همچنین معاونت پژوهش وزارت علوم طی دو سال از نشریات علمی ۲۰۰ میلیارد ریال حمایت مالی کرده است.
• تعداد انجمن های علمی فعال در کشور به ۴۲۵ انجمن رسیده که در بازه دو ساله ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ تعداد ۵ انجمن افزوده شده است.
• تعداد ۵۸ دانشگاه ایران در نظام رتبه بندی تایمز قرار دارند در ۲ سال اخیر ۱۱ دانشگاه به این فهرست اضافه شده است.

توسعه همکاری‌ علمی

• افزایش ۲۰ درصدی مقالات منتشر شده با همکاری محققان خارجی در پایگاه‌های معتبر بین المللی؛
• رشد ۱.۲۴ درصدی سهم دیپلماسی علمی از کل کمیت تولید علم در ابران بر اساس آمار پایگاه اسکوپوس؛ از ۳۵.۸۸ درصد به ۳۲.۱۲ درصد در بازه زمانی دوساله؛
• گسترش زبان و ادبیات فارسی و ایران شناسی با رشد ۱۰۰ درصدی اعزام استاد زبان و ادبیات فارسی و ایران شناسی و با استقرار اساتید اعزامی به کشورهای اسلواکی، ازبکستان، قزاقستان، روسیه، کلمبیا، فیلیپین، تونس، ارمنستان و اعزام اساتید در چهارچوب تفاهم بین دانشگاهی (۱۰ مورد) به کشورهای سوریه، پاکستان، عراق، هند و بنگلادش و واسپاری آموزش مجازی ۳۰ کشور به ۱۳ دانشگاه در سال ۱۴۰۱ محقق شد در مورد جذب دانشجویان بین المللی و موسسات جذب دانشجویان بین المللی؛
• رشد ۱۰۰ درصدی حمایت مادی و معنوی از ۹۹۰ طرح‌ بین‌المللی علمی در بازه دوساله دولت سیزدهم؛
• سند دیپلماسی علمی دانشجویی با تصویب ۱۰۰ درصدی و ابلاغ سند دیپلماسی علمی، دانشجویی و برگزاری نمایشگاه بین المللی جذب دانشجو سطح رقابت پذیری دانشگاه های جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با رقبای منطقه ای و توسعه نظام دیپلماسی علمی دانشجویی در میان مدت و بلند مدت تقویت شد.

بر اساس آمار سازمان امور دانشجویان در حال حاضر بیش از ۱۰۰ هزار دانشجوی بین‌الملل از ۱۱۹ کشور جهان در ایران شاغل به تحصیل هستند و این سازمان زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری افزایش تعداد این دانشجویان به ۲۵۰ هزار نفر را در برنامه ای تا سال ۱۴۰۴ هدفگذاری کرده است.

 

سازوکارهای جذب دانشجویان بین‌الملل

• برای معرفی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور، شناساندن ظرفیت علمی فناوری فرهنگی اجتماعی ایران، جذب دانشجویان بین الملل آیین‌نامه‌های تسهیل جذب دانشجویان بین الملل و اعطای بورس به دانشجویان بین الملل و آیین نامه مراکز آموزش زبان فارسی به صورت ۱۰۰ درصدی تدوین شد؛
• همچنین شورای عالی سیاست‌گذاری بر تصویب سیستمی شدن فرایندهای ارائه خدمات به دانشجویان بین الملل تاسیس شد؛
• افزایش رایزنان علمی و تعریف ماموریت ویژه برای افزایش حذب دانشجویان بین‌المللی در دستور کار قرار گرفت؛
• در بازه دوساله اخیر به ۷۵ موسسه خصوصی جذب دانشجویان بین المللی در ایران مجوز داده شد.