ضرورت توجه به اثرات زیست‌محیطی در برنامه‌ریزی شهری

به گزارش اقتصاد انرژی، نشست هشتم مسئولیت اجتماعی و پایداری با محوریت «دوره ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست» در تاریخ 6 آذرماه 1403، با حضور جمعی از کارشناسان منتخب مراکز اجتماعی و مدیران و کارشناسان محیط زیست و توسعه پایدار مناطق 22 گانه شهرداری تهران ، برگزار شد. این جلسه که به همت خانم دکتر نغمه مبرقعی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی  و آقای دکتر محمدصابر باغخانی پور، مدیرکل اداره محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، برگزار گردید، به بررسی جنبه‌های مختلف ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) و اهمیت آن در برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های عمرانی و صنعتی پرداخت. این نشست فرصتی بود تا کارشناسان و متخصصان حوزه محیط زیست و توسعه پایدار به تبادل نظر در مورد اهمیت ارزیابی آثار محیطی پروژه‌های توسعه بپردازند. با توجه به چالش‌های روزافزون زیست‌محیطی که کشور با آن مواجه است، این نشست می‌تواند نقشی حیاتی در جهت ارتقاء سطح آگاهی و افزایش همکاری‌ها در این زمینه ایفا کند.

محور های اصلی نشست شامل تعریف و مفاهیم اضرات محیط زیستی EIA    و ضوابط استقرار واحدهای صنعتی و معدنی و تولیدی، ضوابط استقرار واحدهای خدماتی، فرایند ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست و برنامه مدیریت محیط زیستیEMP   می باشد. نشست با استقبال گسترده‌ای از سوی کارشناسان منتخب مراکز اجتماعی و مدیران و کارشناسان محیط زیست و توسعه پایدار مناطق 22 گانه شهرداری تهران روبرو شد. شرکت‌کنندگان با هدف به اشتراک گذاشتن تجربیات و ایده‌های خود در زمینه ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست و همچنین تقویت ارتباطات بین‌سازمانی حضور داشتند. مشارکت فعال افراد حاضر نشان‌دهنده نگرانی عمیق آنان نسبت به مسائل زیست‌محیطی و تلاش برای دستیابی به راهکارهای عملی و پایدار است. چنین نشستی نه تنها به عنوان یک بستر علمی برای تبادل اطلاعات عمل می‌کند، بلکه می‌تواند منجر به ایجاد ارتباطات مؤثر و همکاری‌های بیشتر میان نهادهای مختلف شود.

در ابتدا، خانم دکتر نغمه مبرقعی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، مفهوم ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) را به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی مدیریت محیط زیست معرفی کردند. EIA فرآیندی است که به منظور شناسایی، پیش‌بینی و ارزیابی عواقب و آثار یک پروژه یا برنامه خاص بر محیط زیست قبل از اجرای آن طراحی شده است. این فرایند به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کند تا اثرات منفی را کاهش دهند و بهبود بخشند. به عبارت دیگر، ارزیابی اثرات محیط زیستی، به عنوان یک ابزار مدیریتی، به ارزیابی تأثیرات احتمالی پروژه‌ها بر محیط زیست می‌پردازد. این فرایند شامل شناسایی، پیش‌بینی و ارزیابی اثرات مثبت و منفی ناشی از فعالیت‌های توسعه‌ای است که می‌تواند بر اکوسیستم‌ها، منابع طبیعی و جوامع محلی تأثیر بگذارد. هدف اصلی EIA، اطمینان از اینکه پروژه‌های توسعه‌ای با توجه به ابعاد زیست‌محیطی آنها مورد بررسی قرار گرفته و تصمیمات مناسبی اتخاذ شود. همچنین، EIA یکی از مؤلفه‌های اساسی در تضمین پایداری پروژه‌های توسعه‌ای به شمار می‌آید.

در ادامه، خانم دکتر مبرقعی به تشریح ضوابط استقرار واحدهای صنعتی و معدنی و تولیدی پرداختند. ایشان بر لزوم رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در هنگام تأسیس اینگونه واحدها تأکید کردند و اشاره داشتند که عدم رعایت این ضوابط می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر محیط زیست و جامعه محلی بگذارد. در این نشست، موضوع ضوابط استقرار واحدهای صنعتی، معدنی و تولیدی به دقت بررسی شد. دکتر باغخانی پور تأکید کردند که ضوابط خاصی برای راه‌اندازی این واحدها وجود دارد که هدف آن کاهش آسیب‌ها و حفظ محیط زیست است. به عنوان مثال، رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در طراحی و اجرای این واحدها می‌تواند نقش بسزایی در کاهش آلودگی هوا، آب و خاک داشته باشد. در ادامه، خانم دکتر مبرقعی به بررسی ضوابط استقرار واحدهای خدماتی پرداخته و اشاره کردند که این واحدها نیز نیازمند پایش دقیق اثرات زیست‌محیطی هستند. برخی از خدمات ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر محیط زیست تأثیر بگذارند.

به عنوان مثال، تأسیسات حمل و نقل عمومی باید با توجه به ترافیک و آلودگی ناشی از آن طراحی و اجرا شوند تا کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کنند. بعد از توضیحات خانم مبرقعی، آقای دکتر محمدصابر باغخانی پور، مدیرکل اداره محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، به بحث ضوابط استقرار واحدهای خدماتی پرداخته و تأکید کردند که با توجه به رشد جمعیت و نیاز به خدمات، باید به تأثیرات زیست‌محیطی این واحدها توجه ویژه‌ای شود. ایشان تصریح کردند که عدم توجه به مسائل زیست‌محیطی در طول فرایند استقرار می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی شهروندان و تخریب اکوسیستم‌های طبیعی منجر گردد.

یکی از نکات کلیدی در این نشست، بررسی فرآیند ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست بود. این فرآیند شامل مراحل مختلفی می‌شود که باید به دقت و با دقت انجام شود. تحلیل اولیه، شناسایی تأثیرات، ارزیابی و پایش مستمر از جمله مراحل اساسی این فرآیند هستند. فرایند ارزیابی نه تنها شامل تحلیل‌های فنی و علمی بلکه مشارکت جامعه محلی نیز می‌باشد. دکتر مبرقعی، به لزوم مشورت با ذینفعان محلی در جریان EIA اشاره کرده و گفتند که این فرآیند باید شفاف و قابل دسترسی باشد تا مردم بتوانند نگرانی‌ها و نظرات خود را بیان کنند. این رویکرد موجب افزایش اعتماد و مشارکت عمومی در پروژه‌های توسعه‌ای خواهد شد.

وجود یک برنامه مدیریت محیط زیستی (EMP) می‌تواند به کنترل و نظارت بر فعالیت‌های انجام شده کمک کند و اثرات منفی را تا حد ممکن کاهش دهد. برنامه مدیریت محیط زیستی (EMP) به عنوان ابزاری برای سیستماتیک کردن اقدامات مدیریت محیط زیست تعریف شده است. این برنامه شامل شناسایی و ارزیابی خطرات محیط زیستی، تدوین سیاست‌ها و استراتژی‌ها برای مدیریت و کاهش اثرات منفی و همچنین نظارت بر اجرای این استراتژی‌ها می‌باشد. یکی از محورهای دیگر نشست، برنامه مدیریت محیط زیستی (EMP) بود. خانم دکتر مبرقعی بیان کردند که پس از انجام ارزیابی محیط زیست، ضروری است که یک برنامه مدیریت محیط زیستی تدوین شود تا اقدامات لازم برای کاهش اثرات منفی پروژه‌ها به وضوح مشخص گردد. این برنامه شامل تدابیر کنترلی، روش‌های پایش و ارزیابی عملکرد محیط زیستی و همچنین اقداماتی برای واکنش به موقع در صورت بروز مشکلات زیست‌محیطی می‌باشد.

از جمله سایر مباحث تدریس شده و مورد بحث می توان به گونه ی زیر صحبت کرد :

1. آقای دکتر باغخانی پور :

اداره ﮐﻞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان ﯾﮑﯽ از ادارات ﮐﻞ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺧﺪﻣﺎت ﺷﻬﺮي و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺗﻬﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. اﻣﺘﺪاد ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ اﯾﻦ اداره ﮐﻞ ﺗﻌﺪاد 22 اداره ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار در ﻣﻨﺎﻃﻖ 22ﮔﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان و ﯾﮏ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان (125 ﻧﺎﺣﯿﻪ) ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.   اداره ﮐﻞ  ﻣﺤﯿﻂزﯾﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ راﻫﺒﺮي و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﯾﻦ ادارات در ﻣﻨﺎﻃﻖ 22ﮔﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان را دارد. اﻣﺮوزه ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺎي زﯾﺴﺖ ﺷﻬﺮي ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﻮاﺟﻬﻨﺪ. ﺷﻬﺮﮐﻬﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎ از ﻟﺤﺎظ وﺳﻌﺖ و ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﺮﺗﺐ در ﺣﺎل رﺷﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ رﺷﺪ ﺧﻮد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ ارزش ﻃﺒﯿﻌﯽ و زﻣﯿﻨﻬﺎي ﮐﺸﺎورزي را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ. در ﺳﺎل1950  ﻓﻘﻂ ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺪودي از ﻧﻮاﺣﯽ ﺷﻬﺮي ﺟﻬﺎن ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﯿﺶ از4  ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ داﺷﺖ اﻣﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﯿﺶ از75  ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﺶ از4  ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ دارﻧﺪ. از اﯾﻦ ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺷﻬﺮي ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺷﻮد. از ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﻌﻀﻼت ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮي می توان به ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺎرﺑﺮي زﻣﯿﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ، اﻓﺰاﯾﺶ آﻟﻮدﮔﯽ ﻫﻮا در ﻓﺎزﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ، ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺟﺎﻣﺪ و ﮐﺎﻫﺶ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ، آﻟﻮدﮔﯽ آﺑﻬﺎي ﺳﻄﺤﯽ و زﯾﺮ زﻣﯿﻨﯽ در اﺛﺮ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻓﺎﺿﻼب، آﻟﻮدﮔﯽ ﺻﻮﺗﯽ در اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮاﻓﯿﮏ ، اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﺼﺎدﻓﺎت ، ﻣﺼﺮف ﺑﯽ روﯾﻪ اﻧﺮژي نام برد. برای رفع این معضلات دو راه پیش رو خواهیم داشت :

راه اول، اداﻣﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد و در نتیجه ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﻫﺎ به همراه ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺳﻨﺘﯽ را خواهیم داشت که نتیجه آن ﺗﺴﻠﯿﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ روﯾﺪادﻫﺎ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﻣﻌﻀﻼت خواهد بود و اما راه دوم ، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻨﯿﺎدي در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي به همراه ﭘﺎﯾﺪاري در ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري و تدوین اﻟﮕﻮﻫﺎي ﭘﺎﯾﺪاري و توﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار می باشد که در نهایت دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار را سبب می شود که مسیری بنیادی و موفق تر نسبت به مسیر اول می باشد.برای دستیابی به ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮي، اهمیت ﻧﻘﺶ ﻣﺪﯾﺮان و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰان ﺷﻬﺮي در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﮐﻼن ﺷﻬﺮ مورد بحث قرار می گیرد که برای ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ارﺗﻘﺎء ﺳﻄﺢ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪان، ﺿﺮورت ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻬﺮي ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﺎن ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻬﺮي از اﺑﺘﺪاي ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ، ﺣﺬف ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻌﻀﻼت ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ، بسیار حائز اهمیت می باشد.

همچنین، ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮات ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ( ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﺷﻬﺮي) را خواهیم داشت که ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮان ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ  (UNDP)، بصورت اﻣﺘﺤﺎن، ﺗﺤﻠﯿﻞ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﻃﺮح رﯾﺰي ﺷﺪه ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار تعریف و بیان می کند. ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ که اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮات ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ (IAIA ) ارائه می دهد، به این صورت است که ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮات ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ، ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ، ارزﺷﯿﺎﺑﯽ و اﻗﺪاﻣﺎت ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺑﯿﻮﻓﯿﺰﯾﮑﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و دﯾﮕﺮ اﺛﺮات ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻃﺮح ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﻗﺒﻞ از ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي اﺻﻠﯽ و ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪ.

علاوه بر این، از اﻫﺪاف ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮات ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔﯽ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎي ﻋﻤﺮاﻧﯽ و ﻃﺮﺣﻬﺎي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ
• ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪن ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ زﯾﺎﻧﺒﺎر در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﭘﺮوژه
• ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﻣﯿﺰان ﺧﻄﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ و اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎ اﺟﺘﻨﺎب از ﺑﺮوز آﻧﻬﺎ ﺿﺮورت دارد،
• ﺳﻨﺠﺶ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎي ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي، ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ
• ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﮐﺎﻫﻨﺪه اﺛﺮات در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﭘﺮوژه ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺧﺴﺎرت ﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ از اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
• ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺳﻮد و ﻫﺰﯾﻨﻪ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ
• اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮات ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي و ﮐﺎﻫﺶ ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﻫﺎ از اﺟﺮاي ﯾﮏ ﭘﺮوژه.
• اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﻮح ﻫﻤﮑﺎري و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي دوﻟﺘﯽ ، ﺧﺼﻮﺻﯽ ، ﻣﺮدم و ﻣﺠﺮﯾﺎن ﭘﺮوژه.
• اﻓﺰاﯾﺶ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺮدم، ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮان از اﺛﺮات زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﯾﮏ ﭘﺮوژه.
• اﻓﺰاﯾﺶ اﻋﺘﺒﺎر در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ.

ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ (EMP)، ﯾﮏ اﺑﺰار ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و ارزﯾﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﭘﺮوژه اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪEMP  ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ ازEIA  ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺛﺮات ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﭘﺮوژه اﺟﺮا ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺤﯿﻂ (EMP)  نیز، اﺑﺰاري اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻫﺎ ﯾﺎ روﺷﻬﺎي ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ در راﺳﺘﺎي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﯾﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب و ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺰاﯾﺎي ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﻣﺜﺒﺖ ﯾﮏ ﺗﻮﺳﻌﻪ که شامل اﻗﺪاﻣﺎت اﺻﻼﺣﯽ (ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺳﻮء و ﻣﻬﻢ)، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﯾﺶ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺳﺎزي و ﺗﻘﻮﯾﺖ آﻣﻮزش ﺑﺮاي اﺟﺮاي اﻗﺪاﻣﺎت اﺻﻼﺣﯽ می باشد. ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮات ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﻃﺮح ﻫﺎ و ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﯽ، ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ و زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮیت ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. اداره ﮐﻞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺳﺘﮕﺎه ﻧﻈﺎرت ﻋﺎﻟﯿﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﭘﺎﯾﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺤﯿﻂزﯾﺴﺖ، ﻃﺮح ﻫﺎ و ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه در ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان ﮐﻪ ﺟﺪا از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮات ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ(EMP) ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺷﻬﺮآﻓﺘﺎب و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ(EMP) ﻣﯿﺪان ﻣﯿﻮه ﻣﺮﮐﺰي ﺗﺮه ﺑﺎر  اﺷﺎره ﮐﺮد.

در پایان نیز، دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻻﯾﻨﺪه ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ 22ﮔﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان بیان شد. اﯾﻦ اداره ﮐﻞ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ و ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان و اداره ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﯿﻂزﯾﺴﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان، اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺟﺎﻣﻊ ﺣﺎﺿﺮ ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻻﯾﻨﺪه ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻻﯾﻨﺪه ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان” ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. دستورالعمل شامل سه مرحله می باشد که ﻓﺎز اول، ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻻﯾﻨﺪه و ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي و ﻓﺎز دوم، ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺪارك و ﮔﺮدش ﺳﺘﺎدي و ﻓﺎز ﺳﻮم، ﮐﻨﺘﺮل آﻟﻮدﮔﯽ و ﭘﺎﯾﺶ دوره اي می باشد. ﻣﺪارك و ﭘﺮوﻧﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻻﯾﻨﺪه ﺑﺼﻮرت ﻓﺼﻠﯽ، ﺑﻪ اداره ﮐﻞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ارﺳﺎل ﻣﯽﮔﺮدد. ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎ در اداره ﮐﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﺷﻮد و ﯾﮏ ﻧﺴﺨﻪ از ﭘﺮوﻧﺪه ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺷﺪه در اﺧﺘﯿﺎر اداره ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ از ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺟﻬﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺧﺎﻃﯿﺎن و رﻓﻊ آﻟﻮدﮔﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد. ﻣﻮاردي ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺑﺮﺧﻮرد و ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دﻻﯾﻞ آن ﺑﻪ اداره ﮐﻞ ﻣﺤﯿﻂزﯾﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﻋﻮدت داده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ از ﻣﺮاﺟﻊ ذي ﺻﻼح ﭘﯿﮕﯿﺮي ﺷﻮد. آمار ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻻﯾﻨﺪه ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، به این صورت است که ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎرم1404 ، 408 ﻣﻨﺒﻊ و ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ﺟﺎري ، 364 ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻤﻠﮑﺮد اداره ﮐﻞ ﺗﺎﮐﻨﻮن ، 2318ﻣﻨﺒﻊ می باشد. آمار ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻻﯾﻨﺪه ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه به این صورت است که ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎرم1404، 176  و ﻣﻨﺒﻊ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ﺟﺎري ، 154 ﻣﻨﺒﻊ  و ﻋﻤﻠﮑﺮد اداره ﮐﻞ ﺗﺎﮐﻨﻮن ، 1388ﻣﻨﺒﻊ می باشد. ﺳﺎﯾﺮ اﻗﺪاﻣﺎت اداره ﮐﻞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار نیز شامل اﺣﺪاث ﺗﺼﻔﯿﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ 22ﮔﺎﻧﻪ، ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺮژي ﻫﺎي ﺗﺠﺪﯾﺪﭘﺬﯾﺮ، ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان، ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺷﻬﺮداري ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳﺒﺰ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزي و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻫﺎي ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ می باشد که  از اقدامات در حوزه ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزي و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻫﺎي ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ می توان به راﻫﺒﺮي و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﯾﺠﺎد و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ 312 ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ 22ﮔﺎﻧﻪ ، ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﺮﮔﺰاري 5828 ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزﺷﯽ، ﺗﺮوﯾﺠﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﺳﺎل ، ﺑﺮﮔﺰاري 12 ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺨﺼﺼﯽ در ﻫﺮ ﺳﺎل ، ﮐﻤﯿﺘﻪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ و ﮐﻼﻧﺸﻬﺮﻫﺎ( ﺑﺮﮔﺰاري 7 ﭘﻮﯾﺶ و20  وﯾﮋه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ در ﺳﺎل ، ﺗﺪوﯾﻦ و اﺑﻼغ 7 دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ 22ﮔﺎﻧﻪ ﺑﺼﻮرت ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ و ﺑﺮﮔﺰاري ﻟﯿﮓ آﻣﻮزﺷﯽ- ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮاي 117 ﭘﯿﺶ دﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻣﺪرﺳﻪ اشاره نمود.

2. خانم دکتر مبرقعی

قبل از انجام هر پروژه عمرانی ضروری است که اثرات اجرای آن پروژه بر محیط زیست مورد ارزیابی قرار گیرد. این موضوع نه با هدف جلوگیری از اجرای پروژه بلکه با هدف کاهش اثرات سوء آن بر محیط زیست تا حد اقل ممکن، صورت می پذیرد.

تاریخچه  EIA: ارزیابی اثرات توسعه در امریکا از سال 1969  آغاز شد.در کشور ما بر اساس اهمیت موضوع وبا پیگیری سازمان حفاظت محیط زیست ارزیابی اثرات بر محیط زیست از سال ۱۳۷۳ جایگاه قانونی یافته است. براساس مصوبه شورایعالی حفاظت محیط زیست مجریان پروژه ها موظفند به همراه گزارش امکان سنجی ومکان یابی همزمان نسبت به تهیه گزارش ارزیابی اثرات  محیط زیستی نیز اقدام کنند.

تعریف ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست : جریان انجام یک فرآیند رسمی است که نتایج و پیامدهای احتمالی اجرای یک طرح یا پروژه پیشنهادی رابر محیط زیست به منظور پیش بینی اثرات سوء و بیان نحوه پیشگیری، کاهش و یا کنترل آن بررسی می نماید. گزارش با هدف پيش‌بيني و شناسايي مجموعه آثار و پيامدهاي محيط زیستی احتمالي يك طرح صورت مي‌گيرد و در قالب ارزيابي اجمالي و ارزيابي تفصيلي تدوين مي‌شود.

گزارش ارزيابي اجمالي :  گزارش ارزیابی اجمالی، گزارشی است كه بر اساس سرفصل هاي تعيين شده در پيوست شماره (2) مصوبه شماره 144479/45880 مورخ 20/7/1390، تهيه مي‌شود و هدف عمده آن، پيش‌بيني اثرات مهم و ماندگار پروژه مشمول ارزیابی  بر محيط زيست و كمك به انتخاب بهينه گزينه‌هاي طرح است.

گزارش ارزيابي تفصيلي : گزارشي تكميلي و تا حد امكان كمّي و مدلل است كه در آن جنبه‌ها و نكات مندرج در گزارش ارزيابي اجمالي به ويژه وضع موجود محيط زيست منطقه اجراي طرح، جنبه‌هاي محيط زیستی طرح و شعاع تأثيرگذاري آنها و نيز تمهيدات مربوط به طور دقيق تشريح و ارايه مي‌شود. هدف عمده اين گزارش تدقيق پيش‌بيني اثرات و تصميمات متخذه و در نهايت ارتقاي كيفي تمهيدات پيشنهادي است كه شرح خدمات آن بر اساس پيوست شماره (2) مصوبه شماره 144479/45880 مورخ 20/7/1390 در مقياس دقيقتر توسط دستگاه اجرايي ذي‌ربط و با همكاري سازمان تهيه مي‌شود.