به گزارش اقتصاد انرژی آنلاین دورهای متوالی تحریم‌ها علیه شرکت‌ها و نفتکش‌هایی که متهم به کمک به تهران هستند، در نهایت جریان نفت ایران به چین را کند کرده است. افزایش هزینه‌ها و اجبار برخی از معامله‌گران به روش‌های پرریسک برای دور زدن اقدامات آمریکا از عوامل این کاهش است.
در هفته‌های اخیر، برخی از محموله‌های نفتی به دلیل مشکلات فروشندگان دچار اختلال شده‌اند. مدیران پالایشگاه‌های خصوصی چین که خریداران اصلی نفت ایران هستند، می‌گویند دلیل مشخصی برای این مشکل ارائه نشده اما آن را به چالش‌های لجستیکی و افزایش هزینه‌های زنجیره تامین نسبت می‌دهند. برخی نفتکش‌های ایرانی در مسیر خود، تحت تحریم قرار گرفته‌اند که این موضوع وضعیت را پیچیده‌تر کرده است. تجارت با چین که بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران است، همواره راهی حیاتی برای تامین مالی تهران بوده و واشنگتن تلاش دارد تا این ارتباط را قطع کند. طبق داده‌های شرکت Kpler، پس از اعمال تحریم‌های جدید علیه نفتکش‌ها، مالکان، واسطه‌ها و معامله‌گران، اکنون بیش از دوسوم از حدود ۱۵۰ نفتکش حمل‌کننده نفت ایران در سال ۲۰۲۴ در لیست سیاه آمریکا قرار گرفته‌اند.
فشار فزاینده آمریکا و واکنش چین
چین تحریم‌های یک‌جانبه را به رسمیت نمی‌شناسد و بارها از حق خود برای تجارت با ایران دفاع کرده است. با این حال، از آنجا که اقتصاد جهانی به سیستم مالی آمریکا وابسته است، بسیاری از بنادر و شرکت‌های کشتیرانی که ارتباطاتی فراتر از چین دارند، از تعامل با نهادها و کشتی‌های تحریم‌شده خودداری می‌کنند. اوایل امسال، گروه بندر شاندونگ که در استان محل فعالیت بسیاری از پالایشگاه‌های خصوصی چین واقع شده، به اپراتورها توصیه کرد از همکاری با نفتکش‌های تحریم‌شده خودداری کنند.
هزینه‌های بالا و پیچیدگی‌های حمل‌ونقل
هزینه حمل نفت ایران با نفتکش‌های غیرتحریم‌شده در مسیر مالزی به چین در اوایل این ماه، بین ۵ تا ۶ میلیون دلار برآورد شده که رکوردی بی‌سابقه محسوب می‌شود و ۵۰ درصد بیشتر از سال گذشته است. همچنین داده‌های Kpler نشان می‌دهد استفاده از نفتکش‌های کوچک‌تر که نسبت به گزینه‌های بزرگ‌تر، کمتر مقرون به صرفه هستند، افزایش یافته است. در فوریه، یک نفتکش ایرانی مجبور شد محموله خود را در مالزی به سه نفتکش آفرا انتقال دهد که اقدامی پرهزینه و زمان‌بر است.
به دلیل افزایش تحریم‌ها، تعداد نفتکش‌های در دسترس برای حمل نفت ایران کاهش یافته که این مساله تجارت دریایی ایران را که متکی بر انتقال‌های در دریا است، دشوارتر کرده است.
تخفیف‌های عمیق و کاهش سود معامله‌گران
معامله‌گران نفت ایران معمولا این نفت را با تخفیفی نسبت به قیمت جهانی، مانند شاخص برنت، عرضه می‌کنند اما افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه می‌تواند سود معامله‌گران را از بین ببرد. هفته گذشته، تخفیف نفت ایران برای تحویل به چین کاهش یافت و به ۰.۵ تا یک دلار در هر بشکه رسید، در حالی که هفته قبل‌تر این تخفیف بین یک تا ۱.۵ دلار بود.
میا گنگ، تحلیلگر نفتی مستقر در سنگاپور می‌گوید: «با افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، خریداران چینی به دنبال تخفیف‌های بیشتری خواهند بود که می‌تواند سود فروشندگان و واسطه‌ها را کاهش دهد.»
تحریم‌ها تجارت را متوقف نمی‌کنند، بلکه هزینه را افزایش می‌دهند
با وجود فشارهای آمریکا، تجارت نفت ایران و چین همچنان ادامه دارد و تطبیق‌پذیری بالایی دارد. در ماه گذشته، صادرات نفت ایران به چین به بالاترین میزان در چهار ماه اخیر رسید که بخشی از آن به دلیل ارسال محموله‌های تاخیری ماه قبل بود.
در همین راستا جا یان چونگ، استاد علوم سیاسی در دانشگاه ملی سنگاپور می‌گوید: «تحریم‌ها ابزاری ناقص هستند. هدف از آن‌ها افزایش هزینه تجارت تا حدی است که باعث تغییر رفتار شود اما هیچ تحریمی به طور کامل جلوی تجارت را نمی‌گیرد.»
افزایش مخفی‌کاری در انتقال نفت
در آب‌های مالزی که بزرگ‌ترین مرکز انتقال نفت ایران در جهان محسوب می‌شود، تعداد انتقال‌های مخفیانه افزایش یافته است. در یک روز از ماه گذشته، ۷ انتقال نفتکش به نفتکش ثبت شده که در تمامی آن‌ها، فرستنده‌های ماهواره‌ای کشتی‌ها خاموش بوده‌اند. این اقدامات نشان می‌دهد که فعالان بازار احتیاط بیشتری به خرج می‌دهند، به ویژه که واشنگتن وعده اعمال نظارت‌های شدیدتر را داده است.
دونالد ترامپ اعلام کرده که قصد دارد فشار حداکثری را بر ایران افزایش دهد. به گفته برخی مقامات آمریکایی، دولت وی در حال بررسی طرحی برای توقف و بازرسی نفتکش‌های ایرانی در دریا است که می‌تواند برخی از معامله‌گران و واسطه‌ها را بترساند. با این حال مشخص نیست که آمریکا و متحدانش ظرفیت اجرای چنین برنامه‌ای را دارند یا خیر. همچنین واشنگتن ممکن است فشار را بر موسسات مالی مرتبط با پالایشگاه‌های خصوصی چین افزایش دهد یا بر کشورهایی مانند هند و امارات که برخی مالکان نفتکش‌ها و اپراتورهای ناوگان مخفی در آن‌ها مستقر هستند، فشار بیاورد.
همچنین آنوپ سینگ، رئیس جهانی تحقیقات کشتیرانی در Oil Brokerage Ltd می‌گوید: «تاکنون، آمریکا بر کشتی‌ها و مالکان تمرکز کرده اما اگر بخواهد فشار را افزایش دهد، می‌تواند از طریق بانک‌ها، دولت‌ها، پرچم‌های ثبت کشتی و بیمه‌گذاران اقدام کند.»
