به گزارش خبرنگار اقتصاد انرژی، ایران با داشتن میدانهای عظیم گازی مانند پارس جنوبی، از توانمندی بالایی در تولید گاز برخوردار است و این میدان به تنهایی سهم بزرگی از تولید گاز کشور را تأمین میکند. با وجود منابع گسترده و قرار گرفتن در رتبه سوم تولید و چهارم مصرف گاز در سطح جهانی، ایران به عنوان یکی از بازیگران مهم در تأمین انرژی جهانی شناخته میشود. با این حال، در عرصه تجارت گاز، وضعیت مطلوبی ندارد و سهم این کشور از بازار جهانی کمتر از دو درصد است.
ایران با مصرف سالانه حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد متر مکعب گاز، به عنوان یکی از بزرگترین مصرفکنندگان گاز در جهان شناخته میشود که این مصرف بالا ناشی از نیازهای گسترده در بخشهای خانگی، صنعتی و نیروگاهی است. در حالی که کشورهای روسیه، قطر و ترکمنستان به خاطر منابع برجسته خود سهم قابل توجهی از تجارت گاز جهانی را در اختیار دارند، هدفگذاری شده بود که سهم ایران از صادرات گاز به ۸ تا ۱۰ درصد برسد. که افزایش مصرف داخلی مانع از تحقق این هدف و کاهش سهم ایران در بازار جهانی گاز شده است.
سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی کشور در بند ۱۳ به صراحت بر افزایش صادرات گاز و برق تأکید دارند، در حالی که سیاستهای کلی برنامه هفتم توسعه نیز بر لزوم تبدیل ایران به مرکز مبادلات انرژی در منطقه تأکید میکند. این برنامه جدید، که بهتازگی ابلاغ شده، به طور خاص بر تبدیل ایران به هاب انرژی با تمرکز بر تجارت گاز تمرکز دارد و هدف آن افزایش حجم صادرات گاز از ۲۰ میلیارد متر مکعب به ۴۰ میلیارد متر مکعب در سال است. در حال حاضر، ایران هیچ سهمی از واردات گاز ندارد و میزان صادرات گاز کشور حدود ۱۸ میلیارد متر مکعب است.
تجارت گاز، به دلیل اهمیت آن در تولید برق و تأمین گرمایش، غالباً از طریق قراردادهای بلندمدت و در ابعاد استراتژیک صورت میگیرد. این قراردادها، که به محوریت تجارت گاز شکل میگیرند، میتوانند به افزایش قدرت سیاسی کشورها کمک کنند. در این راستا، ایران به عنوان یک ابزار کلیدی در تقویت نفوذ و قدرت منطقهای خود به این تجارت نگاه میکند.
رقابت سیاسی ایران با ایالات متحده در حوزه تجارت گاز اهمیت ویژهای دارد. از آنجا که تجارت گاز بهطور قابل توجهی با مسائل سیاسی پیوند دارد، ایالات متحده میتواند با بهرهبرداری از این وضعیت، نفوذ سیاسی خود را در منطقه گسترش دهد و به مشکلات توسعه ایران، از جمله موانعی که در مسیر صادرات گاز ایران به هند و پاکستان ایجاد کرده، افزوده شود. به همین دلیل، ضروری است که ایران سهم خود را در تجارت گاز منطقهای افزایش دهد.
ایران توانایی واردات گاز از روسیه و صادرات آن به دیگر بازارها را بهمنظور پیشبرد استراتژی خود برای تبدیل شدن به هاب انرژی دارد. برای دستیابی به این هدف، ضروری است که سیاستگذاریها بهطور واقعبینانه طراحی شود. دو اصل اساسی در این حوزه شامل این موارد است: اول، هر مقدار گاز وارداتی باید معادل آن صادر شود و دوم، گاز وارداتی نباید صرفاً برای تأمین نیازهای صنایع داخلی مصرف گردد. علاوه بر این، ابتکار عمل در این تجارت باید کاملاً تحت کنترل جمهوری اسلامی ایران باقی بماند.
