اجرای پایلوت توسعه زیست¬سازگار در مناطق گازرسانی نشده: زمان تغییر را فرا برسانیم!

به گزارش اقتصاد انرژی، ایران با دارا بودن حدود 34 میلیارد متر مکعب گاز دنیا، دارای بیش از 17.3 درصد منابع گاز طبیعی جهان می­باشد که با 480 هزار کیلومتر خط لوله­کشی گاز، یکی از وسیع­ترین شبکه­های گاز را در بین کشورهای جهان، بصورت مصرف داخلی توزیع نموده است. با داشتن بیش از 30 میلیون مشترک گازی، بطور متوسط از 610 میلیون مترمکعب گاز میانگین تولیدی، حداقل 300 میلیون مترمکعب در نیروگاه­ها و حداقل 150 میلیون مترمکعب در بخش خانگی/تجاری و صنایع جزء، مصرف می­شود. این درحالی­ست که روسیه و قطر با دارا بودن بیش از 48 و 24 میلیارد مترمکعب، عمده­ی گاز تولید به جای مصارف خانگی/تجاری و نیروگاه­های نسل قدیمی، صرف صادرات و زنجیره تولید می­گردد ( البته روسیه در اثر جنگ اوکراین دچار برخی مشکلات شده است). این روند مصرف کشور به گونه­ای گردیده که به جای فرصت تبدیل شدن ایران به هاب گازی جهان، به مصرف بیش از 5.5 درصد گاز تولیدی روزانه جهان رسیده است؛ بدون اینکه ثروت افزوده­ای در زنجیره تولید باشد و بدون اینکه اهرم دیپلماسی انرژی محوری ایران در چهارراه شرق و غرب و شمال و جنوب جهان گردد. این درحالی­ست که با وجود مشکلات ناترازی سالانه در فصول سرد، هر سال نیز، تلاش بر تکمیل شبکه گازکشی شهری و روستایی شد.

با وجودی که سال­های اخیر با تحلیل­های مقایسه­ای سیاست­های کشورهای توسعه یافته توسط متخصصان، تهدید ناشی از پخش شبکه گاز بدون آینده­نگری و بدون تنوع­بخشی در منابع انرژی مصرفی  به حکمرانی انعکاس یافت؛ با وجودپذیرش اشتباه در توزیع گازکشی حتی به مناطق صعب­العبور، به دلایل زیاد شامل: تأمین منافع پیمانکاران و حامیان آنها در مدیران میانی، سیاست جلب رضایت عمومی برای جبران ضریب اشتغال و توسعه پایین، فشار برخی نمایندگان مجلس، عدم آینده­پژوهی و برنامه­ریزی زنجیره­ی ارزش و عدم تعیین ناترازی اقتصادی ناشی از هزینه­های پنهان پایپینگ/ ایمنی و نگهداشت خطوط، توزیع شبکه ادامه یافته است.

از نظر علمی، به دلیل بازه­های متناوب در افزایش گرمای ناشی از طوفان­های دوره­ای خورشیدی، تغییرات اقلیمی، نوسانات دمایی و فصلی در سال­های پیش­رو، افزایش پیک­های مصرف گاز دوره­ی سرما، افزایش خواهد یافت و بار مصرفی سنگینی بر شبکه توزیع و عدم­النفع اقتصادی بالایی بر صنایع ایجاد خواهد کرد. در شرایطی که استهلاک، فرسودگی و عدم تقارن فشار شبکه گاز، مستلزم سرمایه­گذاری و رفع اتلاف شبکه خواهد بود؛ بارگذاری، انتقال و توزیع این شبکه به روستاهای باقیمانده و شهرک­های مسکونی و صنعتی جدید را می­توان با طرح­های سبز جایگزین نمود. البته، اشاره به تلاش­های متحولانه در زمینه­ی انرژی­های جهانی خاص مانند خورشید مصنوعی یا باتری­های اتمی صدساله، احتمال کنار رفتن تمام انرژی­های موجود را دارد.

زمان تغییر را فرا برسانیم. در جریان هر تهدیدی، یک فرصت حداقلی وجود دارد. بهترین فرصت برای رفع دغدغه­های ناترازی شبکه گاز و برنامه­ریزی برای توسعه مناطق روستایی محروم در دولت چهاردهم، می­تواند آغاز گردد. با ایجاد فوریت در طرح­های آزمایشی در ده منطقه آب­وهوایی کشور برای تنوع بخشی به منابع انرژی در کنار بهره­ورتر نمودن منابع کشاورزی، دامی و مهارت انسانی، تحول خاصی در استفاده از شرکت­های نوپا و خلاقیت بدنه فنی و مهندسی کشور می­تواند ایجاد گردد. طرح ایجاد الگوی روستاهای سبز در مناطق گازکشی نشده با حمایت معنوی شرکت ملی گاز و معاونت فناوری، ضمن تأمین انرژی پاک، فرصت حضور پارک­های فناوری وزارت علوم در قالب طرح­های کارورزی دانشجویان دکترا زیر نظر شرکت­های با تجربه مراکز رشد دانشگاهی، می­تواند میسر گردد. از طرفی، امکان راهبرد مقایسه­ای از روش­های اجرایی گوناگون در مناطق مختلف وجود خواهد داشت. بعنوان مثال، مصرف آشپزی و مصرف انرژی مدرن­سازی کشاورزی/دامداری با برق خورشیدی و مصارف آب گرم با سیکل خورشیدی. تأمین مالی طرح می­تواند از طریق یک صندوق مشترک با تخصیص بودجه گازکشی معادل توسط شرکت ملی گاز، سرمایه­ی بخش خصوصی از طریق مزایده، دریافت وام بین­المللی و همچنین ترکیب صنعت اکوتوریسم با طرح توسعه سبز در ده منطقه پیشنهادی، صورت پذیرد. الگوی بهینه­ی شده با ارزیابی تجربه­های موفق در کشورهای اسکاندیناوی و تجربه پایلوت اولیه در کشور، امکان بهبود اجرایی در شهرک­های صنعتی را نیز خواهد داشت. سرفصل پیشنهادات ذیل برای ایجاد پایلوت سبز روستایی در ده منطقه مختلف کشور بدین صورت، ارائه می­گردد:

• استفاده از انرژی خورشیدی بر حسب اقلیم منطقه: قیمت تمام­شده­ی انرژی خورشیدی در جهان حدود 2.5 سنت به ازای هر کیلووات شده است که در مقایسه با قیمت جهانی برق نیروگاه گازی، کمتر شده است.
• استفاده از انرژی بادی بر حسب اقلیم منطقه: قیمت تمام شده انرژی بادی از حدود 25 سنت به ازای هر کیلوواتساعت برق در 20 سال قبل به حدود 2.5 تا 4 سنت رسیده است.
• نصب مخازن گاز مایع LNG: با لایسنس مدیریت ایمنی، نصب مخازن سیار، می­تواند باعث کاهش هزینه­های تعمیرنگهداری خط لوله،عدم تخریب گونه­های گیاهی در مسیر پایپینگ و کاهش نشر غیرمستقیم گازهای گلخانه­ای گردد.
• نصب مخازن گاز مایع LPG
• کشت گیاهان انرژی­زا مانند جلبک­ها: این گیاهان سریع­الرشد می­تواند به تولید سوخت­های زیستی و منبع سوخت تجدیدپذیر منجر شود.
• تولید بیوگاز از پسماندها: استفاده از پسماندهای گیاهی و دامی در روستاها میتواند به عنوان یک منبع پایدار در روستاها کمک نماید.
• استفاده از طرح­های مدرن آبخیزداری و مدرن­سازی تولیدات روستایی در کنار توسعه هوشمند ترکیبی با اکوتوریسم.

مراجع: https://www.worldometers.info/gas/qatar-natural-gas