سال ۹۹ را با رشد ۴ برابری صادرات فرآورده‌های نفتی در کشور و پیوستن ایران به باشگاه صادرکنندگان بنزین و نقش مهم این صنعت در شرایط تحریم و کاهش صادرات نفت، می‌توان سال درخشش صنعت پالایش کشور نامید.
به گزارش اقتصاد انرژی، سال ۹۹ را می‌توان نقطه عطفی در صنعت پالایش کشور دانست؛ این صنعت توانست در سال ۹۹ با رشد قابل توجه صادرات فرآورده آن هم در شرایط تحریم و کاهش فروش نفت، نقشی مهم در درآمد ارزی و اقتصاد کشور ایفا کند.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با برنامه‌ریزی‌های دقیق گام به گام برای خودکفایی در تولید فرآورده‌های نفتی گام برداشت تا جایی که در سال ۹۹ نه‌تنها دیگر واردات بنزین در کشور متصور نیست، بلکه از محل صادرات فرآورده نفتی بیش از ۱.۴ میلیون دلار درآمد نصیب کشور شد و این گام بزرگی است که امروز در صنعت پالایش کشور محقق شده و همگان از جمله بزرگمردان دولتی و غیردولتی و کارشناسان اقتصادی بر آن صحه گذاشته‌اند، حاصل هدف‌گذاری‌های مؤثر و کلیدی در زنجیره پالایش کشور از سال‌های پیش بود که هرکدام از آنها خود دستاوردی بزرگ و ملی به شمار می‌آید.
در حقیقت می‌توان گفت رشد و توسعه هم‌زمان و هماهنگ همه حلقه‌های زنجیره صنعت پالایش کشور از مبادی تولید تا خطوط انتقال و مبادی ذخیره و زنجیره توزیع، نقطه قوت و کلیدی توسعه این صنعت در سال‌های گذشته بوده است. در گزارش پیش رو نگاهی به حرکت هماهنگ زنجیره‌های صنعت پالایش کشور داشته‌ایم.
دستیابی به ظرفیت پالایشی ۲.۳ میلیون بشکه و رتبه نخست صادرات فرآورده در خاورمیانه
صنعت پالایش کشور در دور پیشین تحریم‌ها واردکننده بنزین بود و همین موضوع این صنعت را به‌عنوان یکی از اهداف تحریم تبدیل کرده بود، اما با تمرکز بر طرح‌های توسعه پالایشگاهی در سال‌های گذشته به‌ویژه تکمیل و بهره‌برداری از چهار فاز پالایشی در پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، صنعت پالایش کشور نه‌تنها در تولید فرآورده‌های نفتی خودکفا شد، بلکه این خودکفایی تبدیل به پلی برای افزایش صادرات فرآورده نفتی در کشور شد، به نحوی که ظرفیت پالایشی کشور که تا چند سال روی عدد یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه ثابت مانده بود، در پایان سال ۹۹ به ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز رسید.
امروز ایران با رشد چهار برابری صادرات فرآورده، رتبه نخست صادرات فرآورده‌های نفتی در خاورمیانه را داراست بنابراین رشد و توسعه کمی و کیفی فرآورده‌های تولیدی در پالایشگاه‌های کشور نه‌تنها کشور را برای همیشه از واردات فرآورده (در صورت رعایت شیوه‌های مصرف و اصلاح الگوی مصرف) بی‌نیاز ساخت، بلکه رشد بیش از ۱۶ درصدی در ظرفیت پالایشی ایران در طول هشت سال گذشته را ثبت کرد.
رشد کیفی فرآورده‌های تولیدی و ثبت بالاترین آمار روزهای هوای پاک
افزون بر افزایش کمی فرآورده‌های تولیدی به‌ویژه بنزین و گازوئیل، فرآورده‌های تولیدی در صنعت پالایش کشور در سال‌های اخیر با رشد کیفی قابل‌توجه‌ای نیز روبه‌رو شدند، به نحوی که در سال‌های اخیر طبق آمار سازمان هواشناسی، بالاترین آمار تعداد روزهای هوای پاک در پایتخت و دیگر کلانشهرهای کشور ثبت شد، در حالی که در سال ۹۲ تنها ۶۰ میلیون لیتر بنزین در کشور تولید می‌شد، این رقم در سال ۹۹ به ۱۱۵ میلیون لیتر در روز رسید که نزدیک به ۸۰ میلیون لیتر آن بنزین با استانداردهای یوروست.
صنعت پالایش کشور توانست با برنامه‌ریزی برای توسعه صنایع پالایشگاهی افزون بر افزایش قابل توجه کمیت فرآورده‌های تولیدی، کیفیت فرآورده‌های نفتی را نیز افزایش دهد و به سمت تولید فرآورده‌های با ارزش افزوده بالاتر گام بردارد.
بهره‌برداری از ۴ خط لوله مهم انتقال نفت و فرآورده
در زمستان سال ۹۹ چهار خط لوله مهم انتقال نفت و فرآورده نفتی در کشور نیز به بهره‌برداری رسید. با رشد و توسعه خطوط لوله انتقال نفت خام و فرآورده کشور و بهره‌برداری از بیش از یک هزار کیلومتر خط انتقال در دو سال گذشته، ظرفیت انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی به نحو خیره‌کننده‌ای افزایش یافت.
افزون بر افزایش ظرفیت انتقال، توسعه و بهره‌برداری چهار خط لوله مهم نایین – کاشان – ری، شازند – قم – ری و تبریز – خوی – ارومیه و آبادان – اهواز ضمن انتقال مطمئن و ایمن نفت و فرآورده‌های نفتی در کشور، به گفته علیرضا صادق‌آبادی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، صرفه‌جویی سالانه ۴ هزار میلیارد تومانی برای کشور به همراه داشت؛ با بهره‌برداری از این خطوط از تردد روزانه ۳ هزار نفتکش ممانعت و از مصرف ۱۷۸ هزار لیتر نفت‌گاز در باک نفتکش‌های جاده‌پیما جلوگیری شد.
توسعه بی سر و صدای بنادر ماهشهر و رجایی و ایجاد ۴۰ میلیون تن ظرفیت صادراتی
توسعه بنادر ماهشهر و شهید رجایی به‌عنوان دو پروژه مهم صنعت پالایش کشور نیز در سال ۹۹ با اتکا به توان داخلی و در شرایط تحریم به بهره‌برداری رسید، اگرچه مراسم بهره‌برداری از طرح مهم توسعه بندر صادراتی ماهشهر به‌دلیل افزایش ظرفیت و توان صادراتی کشور، بارها به دلایل مختلف به تعویق افتاد. به هر حال نمی‌توان منکر این گام مهم صنعت پالایش کشور با تکیه بر توان داخلی و اعتماد به جوانان شد. با اجرای طرح‌های توسعه و احداث اسکله‌های جدید صادراتی در این دو بندر مهم و راهبردی، ظرفیت صادراتی کشور در بنادر یادشده از ۲۶ میلیون تن در سال به ۷۵ میلیون تن در سال و ظرفیت عملیاتی اسکله‌ها از سالانه ۱۸ میلیون تن به ۵۰ میلیون تن رسید.
بهره‌برداری از چند انبار نفت مهم و افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی فرآورده در شرایط کرونا
بهره‌برداری از چند انبار نفت مهم از جمله انبار نفت ارومیه با ظرفیت ۱۲۰ میلیون لیتر و انبار نفت ملایر با ظرفیت ۶۸ میلیون لیتر نیز از دیگر رخدادهای صنعت پالایش در سال ۹۹ بود. شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران توانست با بهره‌برداری از این دو انبار مهم و چند انبار دیگر در سال‌های گذشته، ظرفیت ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی در کشور را به نحو قابل‌ملاحظه‌ای افزایش دهد.
این افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی در حالی در شرایط کرونا و کاهش مصرف بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی در کشور اتفاق افتاد که به اذعان مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران جزو معدود پالایشگران نفتی در جهان بود که در شرایط کرونا ظرفیت پالایشی خود را کاهش نداد.
