به گزارش اقتصاد انرژی صنعت پتروشیمی به‌عنوان صنعتی مادر و ارز آفرین نقش مهمی در توسعه اقتصادی و صنعتی و همچنین ارزآوری ایفا می‌کند، اما اگر قصد تکمیل چرخه رونق اقتصادی و همچنین رشد اشتغال‌زایی را داشته باشیم، چاره کار در توجه به صنایع پایین‌دست است؛ به‌ویژه از این جهت که اشتغال‌زایی در مجتمع‌های پتروشیمی اندک، و در صورت تکمیل زنجیره ارزش در صنایع تکمیلی و پایین‌دست، میزان اشتغال بسیار بالا خواهد بود. نمایشگاه ایران پلاست، تأکیدی دوباره بر نقش مهم صنایع پایین‌دست و همچنین تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی به‌طور خاص و در اقتصاد کشور به‌طور عام است. اما پرسش اینجاست که با عنایت به اهمیت بالای این بخش، شرکت ملی صنایع پتروشیمی که نقش رگولاتوری را در این صنعت ایفا می‌کند چه برنامه‌هایی برای این عرصه دارد؟
از جهش دوم تا طرح‌های پیشران
صنعت پتروشیمی هم‌اکنون جهش دوم خود را پشت سر می‌گذارد؛ جهشی که میزان تولید محصولات پتروشیمی در کشور را از 56 میلیون تن در سال 1392 به 100 میلیون تن در سال 1400 خواهد رساند. افزایش میزان تولیدات محصولات پتروشیمی، صرفاً برای صادرات نیست و تکمیل زنجیره ارزش نیز در آن مورد توجه قرار گرفته است.به همین منظور طرح‌های پیشران صنایع پایین‌دست در پتروشیمی تعریف شده تا محصولات تولیدشده در واحدهای پتروشیمی بالادستی به محصولاتی که مورداستفاده صنایع پایین‌دستی هستند و در حال حاضر بعضاً از طریق واردات تأمین می‌شوند تبدیل شوند.ویژگی مهم این طرح‌ها، امکان احداث آن‌ها با توجه به حجم نسبتاً پایین سرمایه‌گذاری آن‌هاست و اهداف مختلفی همچون توسعه متوازن و پایدار صنعت پتروشیمی، رفع نیاز صنایع داخلی، ایجاد ارزش افزوده بیشتر در زنجیره تولید محصولات، ایجاد رونق در صنایع پایین‌دستی، کاهش وابستگی به واردات و ایجاد اشتغال جذاب را تحقق می‌بخشد. بدین ترتیب بخشی از محصولات کم‌ارزش صادراتی به محصولاتی با ارزش موردنیاز بازار داخلی تبدیل شده و از واردات آن‌ها و خروج ارز از کشور جلوگیری خواهد شد.
با تحقق طرح‌های جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی تا سال 1404، ظرفیت تولید پتروشیمی افزایش می‌یابد و به همین دلیل در چهار شاخه متانول، پروپیلن، اتیلن و بنزن، طرح‌های پیشران، به‌عنوان طرح‌هایی که منجر توسعه صنایع پایین‌دست خواهد شد تعریف می‌شود. در حال حاضر از میان طرح‌های پیشران موجود در جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی تعداد هفت طرح به‌عنوان طرح‌های پیشران صنایع پایین‌دست پتروشیمی شناخته شده و تسریع در تکمیل این طرح‌ها جزو سیاست‌های وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی است. اما این هفت طرح پاسخگوی نیاز بازار داخلی نیست و به همین دلیل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، با شناسایی و تعریف طرح‌های جدید موردنیاز صنعت پتروشیمی و صنایع پایین‌دست، طرح‌های جدید پیشران را تعریف کرده و در پی تشویق سرمایه‌گذاران برای پیشبرد این طرح‌ها از طریق جذب سرمایه است.
طرح‌های پیشران در چهار زنجیره
طرح‌های پیشران پیشنهادی در چهار زنجیره تعریف شده‌اند:
الف) متانول: در حال حاضر با مازاد قابل توجه متانول مواجه هستیم. این مازاد صرفاً مربوط به ایران نیست و با توجه به رقبای جدید، مشکلات بازاریابی و صادرات هم وجود دارد. از طرف دیگر ارزش افزوده پایین این محصول را هم نباید از یاد برد.
ب) پروپیلن: هم‌اکنون بازار با کمبود شدید پروپیلن مواجه است که این کمبود در آینده تشدید خواهد شد. به همین دلیل برخی از محصولات پایین دست پروپیلن وارد می شود که با توجه به ارزش افزوده بسیار بالای زنجیره پایین دست، پروپیلن نقش مهمی ایفا خواهد کرد. با توجه به مازاد تولید متانول در کشور و کمبود پروپیلن، شرکت ملی صنایع پتروشیمی طرح هایی را در جهت تبدیل متانول به پروپیلن در دستور کار دارد تا کمبود پروپیلن به عنوان یکی از مهمترین محصولات موردنیاز برای توسعه صنایع پایین دست رفع شود.
ج) اتیلن: شاهد افزایش بی رویه تولید اتیلن هستیم و همین امر لزوم توجه به ایجاد تنوع افزایش ارزش در محصولات پایین دست را بیش از پیش ضروری می سازد.
د) بنزن: در مورد بنزن هم همانند پروپیلن شاهد کمبود شدید و تشدید این کمبود در آینده هستیم. این درحالیست که بنزین بیرولیز مازاد برای تولید بنزن موردنیاز وجود دارد که با سرمایه اندک می توان این ظرفیت را فعال ساخت. هرچند باز هم نیاز به واردات بنزن به منظور حمایت از زنجیره ارزش در بخش پایین دست باید ادامه یابد.
