به گزارش اقتصاد انرژی پتروشیمی از آنجا که میتواند بالاترین ارزش افزوده را در زنجیره نفت و گاز ایجاد کند، از سوی کشورهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع آنچنان اهمیت دارد که حتی کشورهایی که منابع هیدروکربوری را به عنوان خوراک در اختیار ندارند نیز با واردات خوراک، مجتمعهای پتروشیمی را در لایههای مختلف آن توسعه دادهاند.
ایران نیز در دهههای اخیر تلاش کرده تا توسعه این صنعت را در دستور کار خود داشته باشد و حتی بر اساس سند چشمانداز ۱۴۰۴ به عنوان قدرت اول پتروشیمی در خاورمیانه شناخته شود.
با توجه به این مهم و همچنین وجود چندین طرح نیمه تمام پتروشیمی در کشور، جهش دوم و سوم در صنعت پتروشیمی با هدف تکمیل زنجیره ارزش تعریف شد. با تحقق جهش دوم این صنعت که تا سال ۱۴۰۰ محقق خواهد شد، ظرفیت تولید پتروشیمی ایران به ۱۰۰ میلیون تن در سال خواهد رسید. جهش سوم نیز این ظرفیت را به ۱۳۳ میلیون تن افزایش میدهد.
بهرهبرداری از طرحهای جهش دوم پتروشیمی در سال ۹۹ آغاز شد و تا پایان این سال ۱۲ طرح به بهرهبرداری رسید. این ۱۲ طرح در مجموع ۱۳.۵ میلیون تن به ظرفیت پتروشیمی ایران اضافه کرده و در حال حاضر ظرفیت این صنعت به ۸۳.۵ میلیون تن رسیده است.
سایر طرحهای این جهش نیز در سال ۱۴۰۰ افتتاح خواهد شد تا درآمد ایران از صنعت پتروشیمی به ۲۵ میلیارد دلار در سال افزایش پیدا کند.
در این زمینه، رئیسجمهوری با بیان اینکه از آغاز این دولت تاکنون در بخش پتروشیمی کار بسیار بزرگی انجام شدهه و یکی از افتخارهای بسیار بزرگ ما صنعت پتروشیمی است، گفت: بسیاری از طرحهایی که افتتاح میکنیم بالادستی هستند. ما باید بتوانیم پاییندستیها را هم طراحی کنیم. از وزیر نفت میخواهم طرحی برای اقدامهای دولت بعد در بخش پتروشیمی آماده کند. طرحهای پاییندستیها میتواند اشتغال زیادی برای داخل و برای صادرات ما ایجاد کنند.
روحانی با بیان اینکه در سال ۹۹ تا امروز ۱۲ طرح بزرگ پتروشیمی را افتتاح کردیم، گفت: در سال ۱۴۰۰ ظرفیت پتروشیمی از ۵۰ میلیون تن سال ۹۲ به ۱۰۰ میلیون تن میرسد و این نشان میدهد کار بسیار عظیمی انجام شده است، در این سالهایی که در جنگ اقتصادی بودیم و در تحریم قرار داشتیم یکی از جاهایی که به کمک ما آمد صنعت پتروشیمی بود.
همانگونه که گفته شد تا کنون ۱۲ طرح پتروشیمی در قالب جهش دوم به بهرهبرداری رسیده است.
تبلور دانش ایرانی در پتروشیمی تخت جمشید
اولین پتروشیمی که به عنوان طرح جهش دوم به بهرهبرداری رسید، پتروشیمی تخت جمشید است. فاز دوم پتروشیمی تخت جمشید از جمله طرحهای جهش دوم صنعت پتروشیمی است که با ظرفیت سالانه ۵۵ هزار تن محصول «پلی بوتادین رابر» اواخر سال ۹۸ به بهرهبرداری رسید.
یکی از مهمترین ویژگیهای ساخت فاز دوم پتروشیمی تخت جمشید ماهشهر در کنار تنوع تولید محصولات، استفاده از دانش فنی کاملا ایرانی و بومی است. این طرح یکی از نخستین طرحهای پتروشیمی کشور بوده که با دانش ایرانی و به همت متخصصان داخلی در مدار بهرهبرداری قرار گرفته است.
هدف از طراحی و ساخت فاز دوم پتروشیمی تخت جمشید ماهشهر توسط شرکتهای دانشبنیان ایرانی تولید سالانه ۵۵ هزار تن «پلی بوتادین رابر»، ۲۰ هزار تن لاتکس، ۵ هزار تن «استیپی» و ۱۸ هزار تن «پلی بوتادین رابر» گرید Hips است. تولید پتروشیمی تخت جمشید در صنایع تکمیلی پتروشیمی بهویژه برای تأمین مواد اولیه صنایع تایر و لاستیک استفاده میشود.
توسعه صنایع پاییندستی با بهرهبرداری از پتروشیمی میاندوآب
پتروشیمی میاندوآب بهعنوان نخستین طرح در سال ۹۹، پنجم تیرماه به بهرهبرداری رسید. این مجتمع در زمینی به مساحت ۲۲ هکتار در شهرستان میاندوآب و با دانش فنی (لیسانس) شرکت میتسویی ژاپن ساخته شده است که ۷۰ درصد مالکیت آن به شرکت پتروشیمی باختر و ۳۰ درصد آن به متانول پوشینه تعلق دارد.
پلیاتیلن سنگین میاندوآب با ظرفیت تولید سالانه ۱۴۰ هزار تن محصول در مسیر خط لوله اتیلن غرب و سرمایهگذاری ۴۰ میلیون یورو و ۸ هزار میلیارد ریال ساخته شده است.
این مجتمع برای تولید محصول به سالانه ۱۴۰ هزار تن اتیلن و ۲ هزار تن بوتن ۱ نیاز دارد که اتیلن از خط لوله اتیلن غرب و بوتن ۱ از مجتمعهای پتروشیمی دیگر تأمین خواهد شد.
محصولات این مجتمع بهعنوان خوراک واحدهای پاییندستی تولیدکننده انواع لوله، قطعات پلاستیکی، کابل و… استفاده خواهد شد. نکته حائز اهمیت، تولید پلیاتیلن با کاتالیست ایرانی برای نخستین بار در کشور در این واحد است.
بهرهبرداری از بزرگترین مجتمع تولیدکننده متانول جهان
پتروشیمی کاوه بهعنوان بزرگترین مجتمع تولیدکننده متانول جهان با تولید روزانه ۷ هزار تن محصول با سرمایهگذاری ۹۵۰ میلیون دلاری بخش خصوصی ۱۶ مرداد ماه سال ۹۹ به بهرهبرداری رسید. این مجتمع با دریافت روزانه ۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی، دارای ظرفیت تولید سالانه ۲.۳ میلیون تن متانول با گرید AA است و پیشبینی میشود سالانه ۴۰۰ میلیون دلار برای کشور درآمدزایی داشته باشد.
یوتیلیتی و اسکله صادراتی اختصاصی از مزایای متانول کاوه به شمار میآید، این اسکله قابلیت بارگیری کشتی با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن افزون بر متانول به روش SPM، قابلیت بارگیری مواد دیگر را هم دارد. این مجتمع ۹ مخزن ذخیره با ظرفیت ۴۲۰ هزار تن متانول نیز دارد که در نوع خود منحصربهفرد است.
مجتمع متانول کاوه در زمینی به مساحت ۲۲۰ هکتار در سواحل غربی شهرستان دیر استان بوشهر واقع در پارس شمالی احداث و ۶۶ درصد از کل سرمایهگذاری این طرح از مهندسی و ساخت تا تأمین تجهیزات از توانمندی و ساخت داخل استفاده شده است. حدود ۱۳۵۰ نفر در مجتمع پتروشیمی کاوه فعالیت میکنند که ۶۰ درصد این کارکنان بومی هستند.
گام عملی برای خودکفایی در تولید کاتالیستهای پتروشیمی
واحد تولید کاتالیست پتروشیمی لرستان با هدف تولید سالانه ۱۰۰ تن کاتالیست مورد نیاز تولید انواع پلیاتیلن با دانش فنی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی ۱۶ مردادماه بهصورت رسمی به بهرهبرداری رسید.
این واحد با سرمایهگذاری ۲۰ میلیون دلاری هلدینگ باختر در پتروشیمی لرستان ساخته شده است و سالانه حدود ۳۰ میلیون دلار برای کشور درآمدزایی خواهد داشت.
۱۰۰ درصد مهندسی و ساختمان و نصب و ۷۰ درصد تجهیزات واحد کاتالیست پتروشیمی لرستان ایرانی است و این واحد سبب اشتغالزایی مستقیم ۶۰ نفر شده است.
درآمد ۳۰۰ میلیون دلاری با افتتاح پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه
پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه، در مدت زمان چهار سال و براساس برنامه زمانبندی استاندارد عملیاتی شد و با ظرفیت تولید یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن متانول ۱۶ مردادماه سال ۹۹ به بهرهبرداری رسید.
این مجتمع روزانه ۴.۵ میلیون مترمکعب گاز طبیعی دریافت میکند و براساس برنامهریزیهای انجامشده، سالانه ۳۰۰ میلیون دلار درآمد از محل صادرات محصول این واحد نصیب کشور میشود.
۵۰ درصد از کل سرمایهگذاری انجامشده در پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه از مهندسی، مشاوره تا ساخت و نصب و تجهیزات از توانمندیهای داخلی بوده و برای ۷۰۰ نفر شغل ایجاد کرده است.
این مجتمع با سرمایهگذاری حدود ۶۰۰ میلیون دلار در زمینی به مساحت حدود ۸ هکتار در فاز دوم پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی عسلویه اجرا شده و ارائه دهنده دانش فنی آن هالدور تاپسو دانمارک است.
اشتغالزایی هزار و ۵۰۰ نفری در پتروشیمی بوشهر
پتروشیمی بوشهر بهعنوان یکی از بزرگترین مجتمعهای پتروشیمی کشور و خاورمیانه با سرمایهگذاری شستان در سه زمین با مجموع مساحت ۷۰ هکتار در فاز ۲ عسلویه استان بوشهر احداث شده است. این مجتمع مشتمل بر سه فاز است که فاز نخست آن شامل واحدهای شیرینسازی گاز، استحصال اتان، تولید متانول و خدمات جانبی، سوم شهریورماه سال گذشته با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۴ میلیون تن محصول به بهرهبرداری رسید.
فاز نخست پتروشیمی بوشهر با دریافت روزانه ۹.۶ میلیون مترمکعب گاز غنی ترش از پالایشگاه چهارم (فازهای ۶ و ۷ و ۸) ظرفیت تولید سالانه یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن متانول، یک میلیون و ۳۲۳ هزار تن متان، ۸۵۰ هزار تن اتان، ۱۳۰ هزار تن پروپان، ۳۰ هزار تن بوتان، ۳ هزار تن پنتان پلاس و ۱۲۵ هزار تن گوگرد را دارد. اتیلن، اتیلن گلایکولها، پلیاتیلن سنگین در فاز دوم و اسید استیک و وینیل استات نیز در فاز سوم این مجتمع تولید میشود.
حجم سرمایهگذاری در فاز نخست پتروشیمی بوشهر یک میلیارد و ۳۲۲ میلیون یورو است که ۶۱ درصد از کل سرمایهگذاری صورت گرفته در این طرح از توانمندیها و تجهیزات ساخت داخل استفاده شده است. این طرح سالانه حدود ۳۷۰ میلیون یورو برای کشور درآمدزایی خواهد داشت، همچنین در دوران بهرهبرداری برای ۱۵۰۰ نفر ایجاد اشتغال کرده است که بیشتر آنان افراد بومی هستند.
سهم ۶۰ درصدی ساخت داخل در راهاندازی پتروشیمی لردگان
پتروشیمی لردگان با هدف تولید سالانه ۱۰۷۵ هزار تن اوره و ۶۷۷ هزار تن آمونیاک ششم آذرماه سال ۹۹ به بهرهبرداری رسید و ارزش محصولات این مجتمع ۲۴۰ میلیون دلار است. این مجتمع به سالانه ۳۲۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی برای سوخت و ۴۲۹ میلیون مترمکعب گاز طبیعی بهعنوان خوراک نیاز دارد که از خط لوله گاز سراسری تأمین میشود.
۷۵۴ میلیون یورو و ۱۱۲۳۰ میلیارد ریال در پتروشیمی لردگان سرمایهگذاری شده است. حدود ۶۰ درصد تجهیزات استفادهشده در این مجتمع که بهطور کامل بهدست متخصصان ایرانی راهاندازی و عملیاتی شده است، داخلی هستند. پتروشیمی لردگان در زمان اجرای پروژه بهطور متوسط برای ۲۸۰۰ نفر بهصورت مستقیم و برای ۴۵۰ نفر بهطور غیرمستقیم شغل ایجاد کرد و در زمان بهرهبرداری نیز زمینه اشتغال ۷۰۰ نفر بهطور مستقیم و بیش از ۱۵۰۰ نفر بهصورت غیرمستقیم را فراهم کرده است.
شرکت کودشیمیایی اوره لردگان در زمینی به مساحت ۱۰۰ هکتار در منطقه فلارد شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری ساخته شده است که صاحب لیسانس واحد آمونیاک، شرکت آموینکا کازاله سوئیس و واحد اوره، شرکت استامی کربن هلند، پیمانکار واحدهای فرآیندی و یوتیلیتی نیز کنسرسیوم AVIC/HFEC و مهندسی بخش یوتیلیتی HFEC است.
سرمایهگذاری ۸۶۶ میلیون یورویی در پتروشیمی ایلام
واحد گوگردزادیی پتروشیمی ایلام وظیفه شیرینسازی خوراک ورودی الفین را بهعهده دارد تا محصولات اتیلن، پروپیلن، بنزین پیرولیز و سوخت مایع تولید شوند. از محصولات تولیدی واحد الفین، محصول اتیلن آن به عنوان خوراک واحد پلیاتیلن سنگین استفاده میشود و سایر محصولات به فروش میرسند.
هماکنون خوراک واحد پلیاتیلن سنگین از طریق خط اتیلن غرب تأمین میشود که با بهرهبرداری از واحد الفین، خوراک واحد پلیاتیلن سنگین از داخل شرکت تأمین خواهد شد، همچنین در صورتی که ظرفیت واحد الفین به ۱۰۰ درصد برسد، افزون بر تأمین خوراک کافی پلیاتیلن سنگین، ۱۵۳ هزار تن اتیلن اضافی نیز به خط اتیلن غرب کشور تزریق میشود.
مجموع سرمایهگذاری واحد الفین و گوگردزدایی پتروشیمی ایلام ۸۶۶ میلیون یورو و ظرفیت تولید سالانه ۷۵۰ هزار تن است که ارزش فروش کل محصولات ۴۳۹ میلیون دلار در سال خواهد بود.
۷۱ درصد اجرای واحد گوگردزادیی و الفین پتروشیمی ایلام شامل مهندسی، ساختمان، نصب و ساخت تجهیزات از توان داخل کشور استفاده شده است.
واحد گوگردزادیی و الفین پتروشیمی ایلام در زمان پروژه بهطور متوسط برای ۱۷۰۰ نفر و در زمان بهرهبرداری برای ۲۵۰ نفر بهصورت مستقیم و ۸۷۰ نفر بهصورت غیرمستقیم اشتغالزایی ایجاد کرده است.
تکمیل زنجیره ارزش با بهرهبرداری از پتروشیمی ارومیه
سولفات پتاسیم پتروشیمی ارومیه با هدف تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صنایع پاییندستی با ظرفیت تولید سالانه ۴۰ هزار تن سولفات پتاسیم ساخته شده است.
ارزش فروش محصولات سولفات پتاسیم پتروشیمی ارومیه که با سرمایهگذاری ۷ میلیون دلاری اجرا شده ۴۶۵۰ میلیارد ریال است، همچنین این واحد سبب اشتغالزایی ۵۰ نفر به صورت مستقیم و ۲۳۰ نفر به صورت غیرمستقیم در دوران بهرهبرداری و اشتغالزایی برای ۷۰ نفر در زمان پروژه شده است.
تولید گریدهای پزشکی در پتروشیمی هگمتانه
تکمیل طرح پتروشیمی هگمتانه پس از چند سال توقف با تأمین سرمایه ازسوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی بهعنوان یکی از سهامداران طرح سرعت گرفت و به بهره برداری رسید.
این پتروشیمی ظرفیت تولید سالانه ۴۵ هزار تن پیویسی گرید پزشکی دارد که برای نخستین بار در کشور تولید میشود.
ارزش فروش محصولات پتروشیمی هگمتانه که با سرمایهگذاری ۳۸ میلیون یورویی احداث شده است، سالانه ۳۵ میلیون دلار است، این واحد برای ۵۰۰ نفر در دوران ساخت و ۲۵۰ نفر در دوران بهرهبرداری ایجاد اشتغال کرده است.
جمعآوری گازهای همراه در مگا پروژه بیدبلند خلیج فارس
طرح پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس بهعنوان بزرگترین تأسیسات جمعآوری و فرآورش گازهای همراه نفت کشور با سرمایهگذاری ۳.۴ میلیارد دلاری دوم بهمنماه با فرمان رئیسجمهوری بهعنوان یکی از طرحهای جهش دوم صنعت پتروشیمی به بهرهبرداری میرسد.
این ابرپروژه سال ۱۳۸۲ مصوبه شورای اقتصاد را دریافت کرد. طی اتفاقهایی از محدودیتهای بینالمللی تا واگذاری از شرکت ملی گاز به شرکت انرژیسپهر و تداوم نداشتن تزریق نقدینگی، این پروژه پیشرفت چشمگیری نداشت تا اینکه در سال ۹۳، اجرای آن به هلدینگ خلیجفارس واگذار شد. پروژه در خرداد سال ۹۵ حدود ۱۹ درصد پیشرفت داشت، اما از اسفند ۹۵ با گشایش اعتبارات اسنادی از طریق صندوق توسعه ملی و سندیکایی بانکهای پارسیان، صنعتومعدن، ملت و تجارت به عاملیت بانک سپه و تزریق نقدینگی و تداوم تأمین مالی بهعنوان موتور محرک قوی شتاب بالایی گرفت، بهطوری که پیشرفت پروژه در طول سه سال بسیار چشمگیر بود و به ۹۸ درصد در اسفندماه ۹۸ رسید و پس از ۱۷ سال تکمیل شد.
مگاپروژه بیدبلند خلیج فارس، ظرفیت فرآورش روزانه بیش از ۵۶ میلیون مترمکعب گازهای همراه نفت را دارد، بهطوری که سالانه ۱۳.۵ میلیون تن گاز ترش از انجیال ۹۰۰ و ۱۰۰۰ و ۲.۲۵ میلیون تن گاز شیرین از انجیال ۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ دریافت خواهد کرد و در صورتی که این مجتمع با ظرفیت کامل فعالیت کند، سالانه ۷۰۰ میلیون دلار برای کشور درآمدزایی خواهد داشت.
بیدبلند خلیجفارس از لحاظ میزان ظرفیت تولید، بزرگترین تأسیسات جمعآوری و فرآورش در تاریخ صنعت نفت ایران و یکی از بزرگترین پالایشگاههای گازی خاورمیانه یا غرب آسیاست که سالانه ۱۰.۴ میلیون تن متان، ۱.۵ میلیون تن اتان، یک میلیون تن پروپان، ۰.۵ میلیون تن بوتان، ۰.۶ میلیون تن میعانات گازی، ۰.۹ میلیون تن گاز اسیدی تولید خواهد کرد.
این پروژه، افزون بر مجتمع پالایشگاهی شامل بیش از هزار کیلومتر خطوط لوله و تأسیسات ذخیرهسازی در ماهشهر است؛ ۱.۴ میلیون اینچ لوله، نصب ۷ هزار تن تجهیزات دوار، نصب ۳۰ هزار تن تجهیزات ثابت، نصب ۱۰ هزار تن مخازن ذخیره، ۳۵۰۰ کیلومتر کابلکشی، ۲۰ هزار تن سازه فلزی و یک هزار کیلومتر خطوط انتقال گاز در این پروژه اجرا شده است.
از مجموع سرمایهگذاری که در این پروژه از پیمانکاران، سازندگان، مشاوران، تأمین تجهیزات و همه عوامل اجرایی در این پروژه بهکار گرفته شده بیش از ۶۵ درصد سهم ساخت داخل است. این پروژه ملی، در دوران ساخت و اجرا برای بیش از ۱۵ هزار نفر بهصورت مستقیم و غیرمستقیم اشتغالزایی کرده است و پس از بهرهبرداری هم حدود یک هزار نفر در مجموعه مشغول بهکار خواهند بود.
بهرهبرداری از بزرگترین واحد تأمین خوراک پتروشیمیها
آخرین واحد پتروشیمی که سال ۹۹ افتتاح شد واحد بازیابی اتان پتروپالایش کنگان بهعنوان بزرگترین واحد تأمین خوراک پتروشیمیها با ظرفیت تولید سالانه ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن محصول و درآمد یک میلیارد دلاری برای کشور بود.
واحد بازیابی اتان پتروپالایش کنگان بهعنوان فاز نخست این شرکت و از جمله طرحهای جهش دوم صنعت پتروشیمی ۱۱ اسفندماه با دستور حسن روحانی، رئیسجمهوری از طریق ویدئوکنفرانس بهطور رسمی بهرهبرداری شد.
عملیات اجرایی طرح پتروپالایش کنگان در بهمنماه سال ۱۳۹۴ با هدف فرآوری گاز غنیشده و بازیابی اتان، پروپان، بوتان، پنتان به همراه ترکیبات سنگینتر از گاز وروردی برای خوراک پتروشیمی در فاز نخست و تولید پلیاتیلن سبک و سنگین در فاز دوم آغاز و طراحی، خرید و اجرای واحدبازیابی اتان این شرکت در کمتر از پنج سال براساس برنامه زمانبندی اجرا شد.
واحد بازیابی اتان پتروپالایش کنگان با دریافت سالانه ۲۱ میلیون تن خوراک از فاز ۱۲ پارس جنوبی، ظرفیت تولید سالانه یک میلیون و ۷۵۰ هزار تن اتان، یک میلیون تن پروپان، ۵۰۰ هزار تن بوتان و ۲۵۰ هزار تن پنتان را دارد که میتواند سالانه حدود یک میلیارد دلار برای کشور درآمدزایی داشته باشد.
اجرای طرح بازیابی اتان پتروپالایش کنگان با استفاده حداکثری از تولیدات ایرانی صورت گرفته، بهطوری که تأمین ۶۵ درصد از تجهیزات طرح از منابع داخلی کشور تهیه شده است و حداقل ۹۵ شرکت بزرگ ایرانی در جریان ساخت تجهیزات قرار داشتهاند، بهطوری که در اجرای این طرح اشتغالزایی برای ۳۵۰۰ نفر دوران ساخت و ۶۲۲ نفر در دوران بهرهبرداری ایجاد شده است.
ساخت واحد الفین در قالب فاز دوم شرکت پتروپالایش کنگان نیز هماکنون حدود ۴۵ درصد پیشرفت دارد که تا سال ۱۴۰۱ به بهرهبرداری خواهد رسید.
به گزارش ایرنا، جلوگیری از خامفروشی، افزایش سهم صادرات غیرنفتی و درآمد ارزی کشور، تکمیل زنجیره ارزش در صنایع پاییندست و ایجاد ارزش افزوده و اشتغال بیشتر، توسعه اقتصاد کشور و بهبود معیشت مردم بارها و بارها بهعنوان نقشهای اثرگذار صنعت پتروشیمی در کشور تکرار شدهاند و بر کسی پوشیده نیست بنابراین توسعه این صنعت، همسو با اجرای اهداف اقتصاد مقاومتی، ضرورتی انکارناپذیر است./ ایرنا